Η μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει τη διαδικασία μετάβασης των Βλάχων/Ριμένων της Ακαρνανίας από τον νομαδισμό στη μόνιμη εγκατάσταση και από την κτηνοτροφία στη γεωργία, καθώς και τις συνέπειες της μετάβασης αυτής σε οικονομικό, κοινωνικό, δημογραφικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Εξετάζει την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες με άξονα τη σχέση κοινωνίας – φυσικού περιβάλλοντος και τις διαστάσεις που αφορούν στις σχέσεις παραγωγής και την κοινωνική συγκρότηση. Ακόμη, ασχολείται με την ίδρυση των οικισμών και των κοινοτήτων τους σε σχέση με το προϋπάρχον σύστημα συγγένειας και παραγωγικής οργάνωσης (τσελιγκάτο) και εστιάζει στη συγκρότηση των νέων μορφών παραγωγικής και κοινωνικής συγκρότησης στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των νέων κοινοτήτων στο ευρύτερο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο και στις κρατικές δομές. Επιχειρεί επίσης να διερευνήσει τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν με τους πληθυσμούς που κατοικούσαν ήδη στο χώρο με βάση τα δεδομένα της παραγωγικής οικειοποίησης των φυσικών πόρων και το υπόβαθρο των εθνοτικών, εθνοτοπικών σχέσεων ευρύτερα και να μελετήσει τις διαδικασίες πολιτισμικών μετασχηματισμών σε σχέση με ζητήματα συλλογικών ταυτοτήτων με κυρίαρχο αυτό της Βλάχικης καταγωγής του συγκεκριμένου πληθυσμού.
Τα χωριά της Ακαρνανίας Στράτος, Όχθια, Γουριώτισσα, Αγράμπελα, Παλαιομάνινα και Στρογγυλοβούνι δημιουργήθηκαν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από Βλάχους/Ριμένους νομάδες κτηνοτρόφους, που χρησιμοποιούσαν την περιοχή την προηγούμενη περίοδο ως χειμαδιό. Συγκεκριμένες ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι οι κτηνοτρόφοι αυτοί από τις αρχές του 19ου αιώνα μετακινούνταν από τα βουνά της Πίνδου προς τα χειμαδιά της Ακαρνανίας.
Φαίνεται ότι για συγκεκριμένους ιστορικούς λόγους σταδιακά εγκατέλειψαν το νομαδικό βίο και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή δυτικά του Αχελώου, όπου και ίδρυσαν τα παραπάνω χωριά. Η μόνιμη εγκατάστασή τους είχε σαν συνέπεια την ενασχόλησή τους και με τη γεωργία ως συμπληρωματική αρχικά δραστηριότητα. Στη συνέχεια με τη διανομή γεωργικών κλήρων κατά την αγροτική μεταρρύθμιση (δεκαετίες 1920, 1930) στρέφονται όλο και περισσότερο σ’ αυτή τη δραστηριότητα με αποτέλεσμα να μετατραπούν σε γεωργικές κατά βάση κοινότητες και η κτηνοτροφία να παίζει δευτερεύοντα συμπληρωματικό ρόλο.
Αυτή η εξέλιξη σήμανε ουσιαστικές μεταβολές σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο και σηματοδότησε την απαρχή αλλαγών σε ό,τι αφορά και τη συλλογική ταυτότητα του συγκεκριμένου πληθυσμού. Η εγκατάστασή τους, πέρα από όλα τα άλλα, σήμανε και την ένταξή τους σε ένα νέο πλαίσιο συγκατοίκησης με άλλους εντόπιους πληθυσμούς, γεγονός που οδήγησε στη διαμόρφωση συγκεκριμένων δια- κοινοτικών και διεθνοτικών σχέσεων με ποικίλες αλληλεπιδράσεις, που συνετέλεσαν στη συγκρότηση μιας νέας κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή.
Αντικείμενο της διατριβής είναι η διερεύνηση της διαδικασίας μετάβασης των Βλάχων/Ριμένων της Ακαρνανίας από τον νομαδισμό στη μόνιμη εγκατάσταση και από την κτηνοτροφία στη γεωργία, καθώς και των συνεπειών της μετάβασης αυτής σε οικονομικό, κοινωνικό, δημογραφικό και πολιτισμικό επίπεδο. Η έρευνα αυτή επιχειρεί να εξετάσει την προσαρμογή των Βλάχων στις νέες συνθήκες με άξονα τη σχέση κοινωνίας – φυσικού περιβάλλοντος και τις διαστάσεις που αφορούν στις σχέσεις παραγωγής και την κοινωνική συγκρότηση, καθώς σταδιακά με την πάροδο των χρόνων οι Βλάχοι/Ριμένοι της Ακαρνανίας από νομάδες κτηνοτρόφοι έγιναν εδραίοι/χωρικοί. Ασχολείται ακόμη με την ίδρυση των βλάχικων οικισμών και κοινοτήτων σε σχέση με το προϋπάρχον σύστημα συγγένειας και παραγωγικής οργάνωσης (τσελιγκάτο) και εστιάζει στη συγκρότηση των νέων μορφών παραγωγικής και κοινωνικής συγκρότησης στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των νέων κοινοτήτων στο ευρύτερο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο και στις κρατικές δομές. Διερευνώνται επίσης οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν με τους πληθυσμούς που κατοικούσαν ήδη στο χώρο με βάση τα δεδομένα της παραγωγικής οικειοποίησης των φυσικών πόρων και το υπόβαθρο των εθνοτικών, εθνοτοπικών σχέσεων ευρύτερα, καθώς και οι διαδικασίες πολιτισμικών μετασχηματισμών σε σχέση με ζητήματα συλλογικών ταυτοτήτων με κυρίαρχο αυτό της βλάχικης καταγωγής του συγκεκριμένου πληθυσμού . Τέλος, εξετάζονται οι διαδικασίες εκσυγχρονισμού σε ό,τι αφορά την οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό και ιδιαίτερα τις συλλογικές νοοτροπίες και τις επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες, αλλά και η αστικοποίηση ως ένα πολιτισμικό φαινόμενο που σφραγίζει τη ζωή των κοινοτήτων τις τελευταίες δεκαετίες και πώς όλα αυτά επιδρούν στην ταυτότητά τους.
Τα Βλάχικα/Ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας: από τον Νομαδισμό στη μόνιμη εγκατάσταση: διαδικασίες προσαρμογής, κοινωνικοί και πολιτισμικοί μετασχηματισμοί
Σταμούλης Ματθαίος
Διδακτορική διατριβή
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, 2021
Διαβάστε online την εργασία ή κατεβάστε την