Ο γεωγραφικός χώρος της βόρειας περιοχής του Βιλαετιού Ιωαννίνων δεν ήταν πεδίο ιδιαίτερης έρευνας στην ελληνική ιστοριογραφία. Για τους περισσότερους η περιοχή ήταν μια περιοχή γεωγραφικά εκτός των ελληνικών συμφερόντων και του Βορειοηπειρωτικού Ζητήματος και δεν είχε να προσφέρει απαντήσεις στα ιστοριογραφικά ερωτήματα των Ελλήνων ιστορικών.
Αλλά και από την αλβανική ιστοριογραφία δεν έχουμε πολλά πονήματα για τις περιοχές του Βερατίου, της Αυλώνας και του Φιερ, περιοχές που δεν παρήγαγαν πολλούς «ήρωες» του Αλβανικού εθνικισμού, με την εξαίρεση του Ismail Kemal Vlora (Ismail Qemali). Η ιταλική ιστοριογραφία εστίασε κυρίως στις παράλιες πόλεις του Δυρραχίου, της Lezhë , στη δράση της Καθολικής Εκκλησίας και τους ορεσίβιους Αλβανούς του Βορρά. Για τους Οθωμανούς η περιοχή αποτελούσε μια μάλλον «ήρεμη ζώνη», χωρίς εντάσεις, εξεγέρσεις και επαναστάσεις, προσφέροντας συνεχώς στρατιώτες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εντούτοις παρόλη την «ηρεμία» που προσέφερε, αποτέλεσε το μέρος
όπου η Αλβανία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της στην Αυλώνα στις 29 Νοεμβρίου 1912. Για το Οικουμενικό Πατριαρχείο θεωρητικά η περιοχή δεν δημιούργησε προβλήματα, ωστόσο είχε να αντιμετωπίσει ακόμα και μέχρι το 1905 το φαινόμενο των εξισλαμισμών και της ρωμαιοκαθολικής επιρροής.
Για τον ελληνικό εθνικισμό, ο οποίος φαινομενικά «αδιαφορούσε» για την Αυλώνα, είχε θέσει το Σαντζάκι του Βερατίου ως το απώτατο όριο των διεκδικήσεων και μόνο το 1913 και στις διαπραγματεύσεις για τα ελληνοαλβανικά σύνορα, η Ελληνική Κυβέρνηση υποχώρησε στις διεκδικήσεις της, ενώ από τις αναφορές των προξενείων, τα ποσά που δαπανήθηκαν για το Σαντζάκι ήταν σημαντικά, ενδεικτικό του ενδιαφέροντος του Ελληνικού Κράτους. Η παρούσα μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία θα προσπαθήσει να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει αυτή η περιοχή, σε σχέση με τις προγενέστερες ιστοριογραφικές αναφορές. Οι πρωτογενείς πηγές που αξιοποιήθηκαν ήταν τα έγγραφα της Διπλωματικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών, καλύπτοντας τα έτη μεταξύ του 1891 και του 1913, ευρισκόμενα σε χειρόγραφη μορφή, ενώ βιβλιογραφικά καλύπτεται όλη η περίοδος μετά το 1878, περίοδο στην οποία βρίσκουμε στον οθωμανικό θρόνο τον Αμπντουλχαμίτ του Β’ και ύστερα για λίγο τον αδερφό του τον Μωάμεθ τον Ε’. Το 1878 αποτέλεσε ορόσημο για την οθωμανική και αλβανική ιστορία με τις συνθήκες του Αγίου Στεφάνου και του Βερολίνου, που οδήγησαν σε εδαφική συρρίκνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη Λίγκα του Πρίζρεν, όποτε Αλβανοί μπέηδες, πολιτικοί και διανοούμενοι από διάφορες περιοχές έκαναν κάποια βήματα για τη συσπείρωση τους, απέναντι σε σχέδια που θεωρούσαν εχθρικά για την πολιτική ύπαρξή τους. Η επιλογή της περιόδου δεν είναι τυχαία καλύπτοντας ένα τέταρτο αιώνα, μέσα στον οποίο διακρίνουμε την προσπάθεια του Αλβανικού, Ελληνικού και ρουμανικού εθνικισμού να επιβληθούν σε πληθυσμούς με μη σταθερές συνειδήσεις και αίσθηση «εθνικής» ταυτότητας τους, που ήταν ταυτόχρονα υπήκοοι του οθωμανικού Κράτους και ποίμνιο του Οικουμενικό Πατριαρχείο στα πατρώα ήθη. Επίσης αλλαγές
παρατηρήθηκαν και στη στάση των ξένων Δυνάμεων προς το μέλλον της Βαλκανικής, οι οποίες αύξησαν σημαντικά την παρουσία τους με τη δημιουργία προξενικών αρχών, εκπαιδευτηρίων όπως επίσης και τον προσεταιρισμό ισχυρών τοπικών ελίτ. Τέλος και η Οθωμανική Κυβέρνηση αντιμετώπισε δύο περιόδους, πρώτα αυτή της απολυταρχίας του Αμπντουλχαμίτ και της αναστολής του Συντάγματος του 1876 και αυτή της δεύτερης Συνταγματικής Περιόδου που ξεκινάει από το 1908 και με το κίνημα των Νεότουρκων, ενώ το Πατριαρχείο έπρεπε να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως η Βουλγαρική Εξαρχία, το Κουτσοβλαχικό και τον συνεχώς και πιο διαδεδομένο αλβανικό εθνικισμό, ο οποίος ζητούσε ελευθερία χρήσης της γλώσσας στις εκκλησιαστικές λειτουργίες και στην εκπαίδευση.
Όψεις διάδοσης του Ελληνικού εθνικισμού σε μη ελληνόφωνες περιοχές:
Η ελληνική εκπαίδευση στις περιοχές Βερατίου και Αυλώνας (τέλη 19ου - αρχές 20ού αι.)
Αλέξανδρος Σαντίκας
Mεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Φιλοσοφική Σχολή - Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη