Στόχος της διατριβής είναι η περιγραφή των επιπτώσεων των οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών σε ένα βλαχόφωνο χωριό στην Βόρεια Ελλάδα.
Η μετακίνηση των βλαχόφωνων κτηνοτρόφων από τον ορεινό στον πεδινό οικισμό του χωριού, η συγκατοίκηση με τους ντόπιους και η ενασχόλησή τους με αστικά επαγγέλματα στην πόλη των Σερρών επέφεραν αλλαγές σε τομείς της κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής.
Κύριο μέλημα είναι η μελέτη, μέσα από την επιτόπια έρευνα με συμμετοχική παρατήρηση, των αλλαγών στη μορφή και το μέγεθος των βλάχικων νοικοκυριών καθώς και στις αξίες της συγγένειας. Επίσης αναλύονται οι επιδράσεις των οικονομικών αλλαγών στον τρόπο πρόσληψης της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Πρόκειται για μια έρευνα που κινείται στα πλαίσια της ιστορικής ανθρωπολογίας με κύριο μέλημα την ανάδειξη της σκοπιάς των εθνογραφικών «υποκειμένων».
Η παρούσα διατριβή καταγράφει τους τρόπους με τους οποίους η αστικοποίηση επηρέασε μια -βλάχικη- πρώην κτηνοτροφική κοινωνία καθώς και τις επιπτώσεις της διαδικασίας αστικοποίησης στην πολιτισμική και κοινωνική αντίληψη και πρακτική. Η έννοια της αστικοποίησης δεν περιορίζεται στην μετακίνηση από το χωριό στην πόλη και στην αλλαγή επαγγέλματος αλλά παραπέμπει σε πρακτικές και πρότυπα που συνδέονται με τον αστικό τρόπο διαβίωσης (όπως ενδυματολογικές, διαιτολογικές προτιμήσεις, ψυχαγωγία, εκπαίδευση, επαγγελματικός προσανατολισμός κ.λπ.). Η διάχυση των αστικών/καπιταλιστικών προτύπων και η έκθεση των βλάχων κτηνοτρόφων στις πιέσεις ευρύτερων δυνάμεων (της αγοράς, του κράτους κ.λπ.), οδήγησαν στην αλλαγή του τόπου διαμονής των βλάχων, αφού όσοι δε μετανάστευσαν στο εξωτερικό ή στις Σέρρες εγκαταστάθηκαν στον πεδινό οικισμό της κοινότητας· εκεί άρχισαν να εγκαταλείπουν σταδιακά το παραδοσιακό τους επάγγελμα, την αιγοπροβατοτροφία, για να απορροφηθούν ως μισθωτοί εργάτες στην τριτογενή, κυρίως, παραγωγή (οικοδομική, χωματουργικά έργα, τεχνικές υπηρεσίες κ.λπ.) της πόλης των Σερρών· προφανώς, εξαιτίας της γεωγραφικής εγγύτητας με την πόλη η βλάχικη κοινότητα δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τις εξελίξεις στο αστικό κέντρο. Έτσι, στο πρώτο μέρος της διατριβής επιχειρώ να απαντήσω στα εξής ερωτήματα: πως, γιατί και με ποιους τρόπους οι βλάχοι κτηνοτρόφοι εγκατέλειψαν τον ορεινό οικισμό και την κτηνοτροφία; Τι ρόλο διαδραμάτισε στις αλλαγές το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο εντάσσονταν οι βλάχοι;
Συγγένεια και ταυτότητα σε συνθήκες οικονομικοκοινωνικού μετασχηματισμού: το παράδειγμα των Βλάχων της Οινούσας Σερρών
Καλλίγνωμος Κωνσταντίνος
Διδακτορική Διατριβή
Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Σχολή Κοινωνικών Επιστημών. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας
Μυτιλήνη, 2003
Διαβάστε online την εργασία ή κατεβάστε την
Περιεχόμενα
Κεφάλαιο 1
Εισαγωγή-Θεωρητικό πλαίσιο: Ένα παράδειγμα ανθρωπολογικής ανάλυσης της αλλαγής
Α. Η διαδικασία αστικοποίησης μιας κτηνοτροφικής κοινωνίας
Β. Ταυτότητα και κοινωνικές προεκτάσεις της αλλαγής
Γ. Η επιλογή των βλάχων της Οινούσας ως πεδίο έρευνας
Κεφάλαιο 2
Μεθοδολογία: Από τη συμμετοχική παρατήρηση στην προφορική αφήγηση και στις τοπικές-εθνικές αρχειακές πηγές 26
Α. Επιτόπια έρευνα: «εγώ» και οι «άλλοι»
Β. Ιστορικές μέθοδοι και τεχνικές
Μέρος Πρώτο: Η Διαδικασία Αστικοποίησης της Μικροκοινωνίας του Χωριού
Κεφάλαιο 3
Το χωριό και η σχέση του με το ευρύτερο περιβάλλον
Α. Η κοινωνική ιστορία του χωριού: ντόπιοι και βλάχοι
Β. Η Οινούσα σήμερα
Κεφάλαιο 4
Η ιστορία του οικονομικο-κοινωνικού σχηματισμού και του μετασχηματισμού
Α. Η ιστορία ενός πρώην κτηνοτρόφου
Β. Οικονομικές δομές και πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης από τις αρχές του 20ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1960
Γ. 1968-1999: Χωρική μετακίνηση και αλλαγή των βιοποριστικών μέσων 69
Δ. Κίνηση πληθυσμού
Μέρος Δεύτερο: Βλάχοι·Εθνοτική Ταυτότητα, Οικιακή Οργάνωση και Αντιλήψεις
Κεφάλαιο 5
Το παρελθόν στο παρόν: προφορική ιστορία (μνήμη) και πολιτισμική (εθνοτική) ταυτότητα σε συνθήκες μετασχηματισμού
Α. Εθνοτισμός και κοινωνική μνήμη
Β. Βλάχικη ταυτότητα και ευρύτερος μετασχηματισμός
Γ. Από την εθνοτική στην ταξική ταυτότητα και αντίστροφα: τα πανηγύρια της κοινότητας ως χώροι διαχείρισης της βλάχικης ταυτότητας σήμερα
Κεφάλαιο 6
Αλλαγή στη μορφολογία και στα αξιακά ιδεώδη των συγγενειακών δομών και πρακτικών
Α. Οικογενειακές πρακτικές και αντιλήψεις μέσα απ’ τις αφηγήσεις των βλάχων
Β. Κτηνοτροφικό παρελθόν: σύνθετα νοικοκυριά και η εξουσία του βλάχου πατριάρχη
Γ. Σε συνθήκες αστικοποίησης: πυρηνικά νοικοκυριά και το ιδεώδες της «παραδοσιακής» βλάχικης οικογένειας
Κεφάλαιο 7
Συμπεράσματα: Αστικοποίηση και η ιδιαιτερότητα των βλάχων της Οινούσας
Παραρτήματα
Παράρτημα Ι: Αλλαγή στη σύνθεση της οικιακής ομάδας
Βιβλιογραφία