Η βλάχικη (αρομούνικη) γλώσσα ανήκει στον ανατολικό-βαλκανικό κλάδο των νεολατινικών (ρομανικών) γλωσσών.
Ιστορικές κοιτίδες των ομιλητών της συνιστούν η βόρεια και κεντρική Ελλάδα καθώς και κάποιες όμορές της χώρες (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία). Λειτουργώντας ιστορικά κυρίως ως γλώσσα προφορικής παράδοσης, η βλάχικη δεν διαθέτει κοινή μορφή αλλά συνιστά ένα σύνολο διαφοροποιημένων μεταξύ τους διαλέκτων / ιδιωμάτων.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μία διεύρυνση της χρήσης της βλάχικης και ως γραπτής γλώσσας. Εκτός του διαρκώς αυξανόμενου όγκου των επιστημονικών περιγραφών της, η πλέον συστηματική γραπτή χρήση της εντοπίζεται στη λογοτεχνική παραγωγή, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας καθώς και στις νέες τεχνολογίες (διαδίκτυο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κτλ). Αυτή η εξέλιξη την καθιστά για πρώτη φορά έναν γραπτό κώδικα μαζικής επικοινωνίας των φυσικών της ομιλητών, αναδεικνύοντας όμως ταυτόχρονα και ένα σημαντικό πρακτικό-λειτουργικό ζήτημα: η αδυναμία της πλειοψηφίας των ομιλητών της να αποδώσουν γραπτά τα φωνολογικά, αλλά συνεπακόλουθα και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της γλώσσας αποτέλεσε το έναυσμα για την ανάπτυξη μιας σχετικής επιστημονικής προβληματικής, η οποία ανέδειξε την ανάγκη δημιουργίας ενός πρότυπου συστήματος γραφής, ικανού να διακρίνει και να αποτυπώνει τους φθόγγους της και, σε ένα γενικότερο πλαίσιο, να περιγράφει ακριβέστερα τις ποικιλίες της. Το εγχείρημα της γραπτής απόδοσης της βλάχικης αποτελεί μάλιστα ένα ευρύτερο επιστημονικό ζήτημα που τίθεται γενικότερα σήμερα για τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες, οι οποίες συχνά δεν διαθέτουν κοινή μορφή αλλά συνιστούν ένα σύνολο επιμέρους διαλεκτικών ποικιλιών.
Η επίγνωση αυτής της ιδιαιτερότητας, αλλά παράλληλα και αναγκαιότητας, αποτέλεσε το βασικό, αν και προφανώς όχι το μοναδικό επιστημονικό κίνητρο για τη διοργάνωση της ημερίδας. Η ανάδειξη των ποικίλων παραμέτρων του συνολικού ζητήματος της γραπτής απόδοσης της βλάχικης γλώσσας σε αυτή τη συνάντηση θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει στο μέλλον και στη διατύπωση μιας επιστημονικά έγκυρης πρότασης (ή ενδεχομένως και περισοτέρων προτάσεων) για ένα πιο κοινά αποδεκτό σύστημα (κατα)γραφής της βλάχικης γλώσσας. Με βάση την παραπάνω προβληματική, θα παρουσιαστούν επιστημονικές ανακοινώσεις που καλύπτουν δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος εστιάζει στο σύγχρονο επιστημονικό κεκτημένο αναφορικά με την τυποποίηση της γραπτής μορφής προφορικών/μειονοτικών/περιφερειακών γλωσσών στον ευρωπαϊκό και βαλκανικό χώρο, με ιδιαίτερη έμφαση στις περιφερειακές νεολατινικές γλώσσες, καθώς και στην παρουσίαση της πολυπλοκότητας (γλωσσικής, πολιτικής, ιδεολογικής κτλ) που χαρακτηρίζει κάθε προσπάθεια τυποποίησης μιας γλώσσας προφορικής παράδοσης.
O δεύτερος άξονας αφορά σε παλαιότερες και νεότερες προσπάθειες γραπτής απόδοσης της βλάχικης γλώσσας, με σκοπό αφενός την ιστορική διερεύνηση και καταγραφή της και αφετέρου τη διατύπωση προτάσεων για ένα κατάλληλο σύστημα γραφής που θα σέβεται προφανώς τις φωνολογικές/φωνητικές ιδιαιτερότητες της βλάχικης γλώσσας, αλλά και θα λαμβάνει υπόψη τόσο κάποιες ιστορικές παραμέτρους -η σύγχρονη βλάχικη ως ομιλούμενη γλώσσα επί μακρόν στον ελλαδικό χώρου, αλλά ταυτόχρονα και ως απώτερο γλωσσικό απότοκο της ‘δημώδους’ (μη πρότυπης) λατινικής γλώσσας του βαλκανικού χώρου- όσο και το πιο σύγχρονο ιστορικό, πολιτικό, γλωσσικό και πολιτισμικό πλαίσιο χρήσης της.
ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Σπύρος Αρμοστής, Γλωσσολόγος, Επίκουρος Καθηγητής, Eυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Φάνης Δασούλας, Μέλος ΕΔΙΠ του Toμέα Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ιστορικός, Εξωτερικός Συνεργάτης, Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ
Ελένη Καραντζόλα, Γλωσσολόγος, Καθηγήτρια, Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Γεωργία Κατσούδα, Γλωσσολόγος, Ερευνήτρια Α ́, Κέντρον Ερεύνης Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων Ακαδημία Αθηνών
Μαρία Μαστροπαύλου, Γλωσσολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Σταμάτης Μπέης, Γλωσσολόγος, Ερευνητής Β ́, Κέντρον Ερεύνης Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων, Ακαδημία Αθηνών
Κωνσταντίνος Ντίνας, Γλωσσολόγος, Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Αλεξάνδρα Πρέντζα, Γλωσσολόγος, Μέλος ΕΔΙΠ, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Δημήτριος Ράϊος, Ομότιμος Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής και Λατινικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Νίκος Σιγάλας, Ιστορικός, Ερευνητής, Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CNRS Paris)
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΜΑΡΙΚΑ ΛΕΚΑΚΟΥ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΠΕΗΣ, Ακαδημία Αθηνών
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΤΙΝΑΣ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΙΛΟΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΦΑΝΗΣ ΔΑΣΟΥΛΑΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΜΑΡΙΚΑ ΛΕΚΑΚΟΥ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΠΕΗΣ, Ακαδημία Αθηνών
ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΙΤΣΙΑΚΟΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΙΛΟΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
1η Συνεδρία
«Η γραπτή απόδοση των γλωσσών προφορικής παράδοσης»
09:30-10:00
ΜΑΡΙΑ ΜΑΣΤΡΟΠΑΥΛΟΥ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΡΕΝΤΖΑ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων:
«Γραμματισμός και γλωσσική δεξιότητα σε μονόγλωσσους και δίγλωσσους πληθυσμούς»
10:00-10:30
ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΝΤΖΟΛΑ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου:
«Επιλογή συστήματος γραφής γλωσσών προφορικής παράδοσης. Ιδεολογικές και πολιτικές παράμετροι»
10:30-11:00
ΣΠΥΡΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ, Eυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου:
«Οι προκλήσεις της ορθογραφικής κωδικοποίησης μιας μη τυποποιημένης ποικιλίας: Το παράδειγμα της κυπριακής»
11:00-11:30
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΤΣΟΥΔΑ, Ακαδημία Αθηνών:
«Γλωσσική πολιτική σχετικά με τα συστήματα γραφής των γλωσσών προφορικής παράδοσης στην Ευρώπη»
11:30-12:00
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,
ΝΙΚΟΣ ΣΙΓΑΛΑΣ, Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CNRS Paris):
«Γλώσσες και αλφάβητα μεταξύ θρησκειών και εθνικισμών στον βαλκανικό, οθωμανικό και μετα-οθωμανικό χώρο»
2η Συνεδρία
«Η γραπτή απόδοση της βλάχικης γλώσσας»
15:00-15:30
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΙΛΟΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων:
«Oι απαρχές της (μη πρότυπης) λατινοφωνίας στον ελλαδικό και τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο»
15:30-16:00
ΦΑΝΗΣ ΔΑΣΟΥΛΑΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων:
«Οι πρώτες απόπειρες καταγραφής της βλαχικής γλώσσας»
16:30-17:00
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΠΕΗΣ, Ακαδημία Αθηνών:
«Σύγχρονα συστήματα γραφής της βλαχικής γλώσσας. Μεθοδολογικά ζητήματα»
17:00-17:30
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΤΙΝΑΣ, Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας:
«Η εμπειρική και λειτουργική πλευρά ενός αλφαβήτου για τα βλάχικα»
18:00-18:30
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΡΑΪΟΣ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων:
«Λόγια και λαϊκά παραδείγματα γραφής της βλάχικης γλώσσας»
18:30-19:00
Απολογισμός, Συμπεράσματα Ημερίδας
