Σε περίπου δύο μήνες από σήμερα, καλούμαστε να μνημονεύσουμε την σημαντικότερη επαναστατική επέτειο του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού στο Λυκούρσιο των Αγίων Σαράντα, και όχι μόνο!
Επέτειο πανελλαδικής εμβέλειας καθώς η Επανάσταση, εκτός της συμμετοχής των εγχώριων εθελοντών, είχε και συνδρομή από εθελοντές περιοχών της ελεύθερης και της υπόδουλης Ελλάδας!
Επειδή εντός περίπου δύο μηνών συμπληρώνονται 145 χρόνια, από την κήρυξη και την αιματηρή αποτυχία της, ελπίζω να αναλάβει κάποιος φορέας, εντός του μειονοτικού ή του ελλαδικού χώρου, να οργανώσει ή να συνδράμει την επέτειο μνήμης της Επανάστασης!
Αξιοσέβαστε αναγνώστη! Αν σ’ ενδιαφέρουν οι γνώσεις περί αλησμόνητων πατρίδων, μάθε ότι ως προέκταση της Ελλάδας προς τα Βορειοδυτικά, δηλαδή εντός των συνόρων της Αλβανίας, υπάρχει η αυτοαποκαλούμενη Βόρειος Ήπειρος (όρος ανεπίσημος μεν), στην οποία ανήκει και η Εθνική Ελληνική Μειονότητα, με μια από τις σημαντικότερες πόλεις της, τους Αγίους Σαράντα.
Πόλη παραθαλάσσια οι Άγιοι Σαράντα (αλβανικά Saranta)! Κτισμένη πάνω στα χνάρια του αρχαίου Ογχησμού (απέναντι από την Κέρκυρα) και σκαρφαλωμένη κερκιδικά προς την λοφοσειρά του Ερεμέτσι, την Μονή των Αγίων Σαράντα, τον αυχένα της Γκιάστας και τον λόφο του Λυκουρσίου, με το πριν εικοσαετίας ανακαινισμένο κάστρο και τα χαλάσματα του ομώνυμου χωριού, ότι έχει απομείνει μετά την αποτυχημένη Επανάσταση του 1878.
Μετά έπεται η κατωφέρεια του λόφου προς την θάλασσα, διαδρομή που ακολούθησαν προς φυγή κάποιοι από τους επαναστάτες, θεωρώντας διέξοδο την χερσόνησο των Εξαμιλίων (μάκρους περίπου 20 χιλιομέτρων), η οποία συνοδοιπορεί απ’ τα Νοτιοδυτικά με την λίμνη του Βουθρωτού και απ τα Βορειοδυτικά με το Ιόνιο, μέχρι τα Εξαμίλια και τα χαλάσματα των 16 τ. χμ. της άλλης πιο ξακουστής πανάρχαιας πόλης, της αρχαίας πόλης του Βουθρωτού.
Θεώρησα αναγκαίο να διευκρινίσω τα παραπάνω, αποσκοπώντας αναγνώστη να σου κεντρίσω το ενδιαφέρον, ώστε προσηλωμένος και στον χάρτη που έπεται, να έχεις πληρέστερη εικόνα για την εν λόγω περιοχή, όπου το 1878 οι προπάπποι μας επαναστάτησαν για να διώξουν τον Τούρκο καταχτητή, αν και μετά την αποτυχία της Επανάστασης ο «πέλεκυς» των αντιποίνων, ήταν αδίστακτος!
ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΓΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΜΕΧΡΙ ΒΟΥΘΡΩΤΟ ΚΑΙ ΚΕΡΚΥΡΑ, ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΙΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ.
Όσοι προμηθεύτηκαν το ιστορικό μου βιβλίο «Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1878 ΣΤΟ ΛΥΚΟΥΡΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΩ ΗΠΕΙΡΟΥ», κυρίως την δεύτερη έκδοση, ίσως να έμειναν άφωνοι από στοιχεία και αποκαλύψεις, όπου δύσκολα συναντώνται σε άλλα ιστορικά βιβλία. Επειδή διέφυγε της ερευνάς μου η αξιοσημείωτη σημερινή αποκάλυψη, βάση ιστορικών στοιχείων αμέσως μετά του 1878, θα είναι ευχή «Θεού» αν η αναφορά γίνει γνωστή από όσο περισσότερους αναγνώστες, κυρίως από αναγνώστες Ελληνόβλαχους, οι προπάτορες των οποίων υπερτερούσαν σε θυσίες, για την ανεξαρτησία του γένους!
Στο προαναφερόμενο βιβλίο μου, η Επανάσταση του Λυκουρσίου έλαβε χώρα στις 12 του Φλεβάρη του 1878, με συμμετέχοντες 700 εθελοντές επαναστάτες, 400 απ τους οποίους από κάθε γωνιά της ελεύθερης και υπόδουλης Ελλάδας, ενώ οι άλλοι 300 από τις Περιφέρειες Δελβίνου, Αργυροκάστρου και τα χωριά της Χιμάρας, μεταξύ των οποίων και 50 Ελληνόβλαχοι (βλαχοποιμένες τους θέλουν κάποιοι) με επικεφαλής τον Καπετάν Νάσο Πίνα, κάτοικος του Λυκουρσίου.
Για πολλούς λόγους που εξηγώ στο βιβλίο, προσθέτοντας και το ότι οι τότε Πρωθυπουργός Α. Κουμουνδούρος και Υπουργός Εξωτερικών Χ. Τρικούπης δεν συνέδραμαν την Επανάσταση, αν δεν την έβλαψαν, καθώς ήταν προσκολλημένοι σε ελληνοαλβανική προσέγγιση, μετά 11 ημερών η επανάσταση απέτυχε παταγωδώς.
Πριν ξημερώσει όμως η 23η Φεβρουαρίου όπου όλα είχαν τελειώσει, οι εναπομείναντες στο Λυκούρσιο (αν και πολλοί είχαν φύγει μια-δυο μέρες πριν του τέλους), κυρίως οι Ελληνόβλαχοι, στράφηκαν προς την ακροθαλασσιά των Εξαμιλίων, καθώς γνώριζαν ότι οι Κερκυραίοι θα έστελναν πλοιάρια να τους συμμαζέψουν.
Ο Καπετάν Νάσος όμως, μαζί με τον αδερφό του Σπύρο και δυο ανίψια, παιδιά των άλλων αδερφών Κίτσιου και Φώτου, τον Πέτρο και τον Μηνά, επίσης τον Θόδωρο, παιδί του αδερφού του Δήμου Πίνα και τον Βασίλη, παιδί του Γιωργάκη Νάνου και βαφτιστικός του Καπετάν Νάσου, όλοι τους έξι νοματαίοι, αποφάσισαν να οχυρωθούν στην θέση Μπίλεσι που ξεχείμαζαν και τα πρόβατα τους, μη υπολογίζοντας ότι θα αντιμετώπιζαν περίπου 2.000 Τούρκους και Τούρκο-αλβανούς. Θαυμαστό μεν το θάρρος και η ανδρεία τους, αλλά επειδή κατείχαν καλά οπισθογεμή ντουφέκια και άφθονα πολεμοφόδια, πίστευαν ότι μετά από πολλούς σκοτωμένους το τούρκικο ασκέρι θα υποχωρούσε.
Πράγματι οχυρωμένοι μεταξύ βράχων σαν ταμπούρια, εντός τριών μερών συνεχής ανταλλαγής στοχευόμενων πυρών, τα ταμπούρια τριγύρω γέμισαν από κουφάρια σκοτωμένων, όσων τολμούσαν να φθάσουν στα ταμπούρια. Δυστυχώς όμως μετά 3 μέρες, την ίδια τύχη είχαν και τα τέσσερα αγόρια, καθώς η αλαζονεία της νιότης δεν τα προστάτεψε από απροσεξίες!
Πόνεσαν αφάνταστα τα δυο αδέρφια, ο Νάσος και ο Σπύρος, αλλά δεν υπήρχε διέξοδος προς αποφυγή, μάλιστα και περαιτέρω εκδίκησης. Το μόνο που αποφάσισαν ήταν ο Νάσος να αλλάξει αιφνιδίως ταμπούρι, σε μακρύτερη απόσταση, ώστε διαμοιρασμένοι οι εναπομείναντες εχθροί, θα ήταν εύκολη λεία προς αντιμετώπιση.
Έτσι και έγινε, ο μεν Σπύρος πυροβολούσε ακατάπαυτα προς κάθε κατεύθυνση, καθηλώνοντας τους εχθρούς πίσω από τις ορθές πέτρες, ενώ ο Νάσος που γνώριζε κάθε σπιθαμή της περιοχής γλίστρησε και οχυρώθηκε μέσα σε κλειστή μαζγκάλη, σαν τεχνητή πολεμίστρα. Αν και αυτή η τοποθεσία, εξαιτίας της κοιλότητας του εδάφους εμπόδιζε να είχαν απευθείας επαφή, αρχικά ήταν τόσο πετυχημένη η μανούβρα τους, όπου οι ριπές και των δύο ανδρών δεν άφηναν περιθώρια να τους εξόντωναν οι Τούρκοι. Το μόνο που δεν είχαν προβλέψει ήταν αυτό που θα σκαρφίζονταν οι Τούρκοι!
Φοβούμενοι ότι αν δεν τους σκοτώσουν πριν νυχτώσει, θα διέφευγαν και θα κρύβονταν στο κοντινό και πυκνό δάσος από πουρνάρια, δίπλα στην θάλασσα, πονηρεύτηκαν, χρησιμοποίησαν ως δόλωμα τις δυο βλάχες που ενώ φυλούσαν πιο μακριά τα πρόβατα είχαν αιχμαλωτίσει, την Αγγέλω, μητριά του Βασίλη Νάνου και την Βασίλω, μητριά του Θοδωρή Πίνα. Τις έστειλαν στο ταμπούρι του Σπύρου και να του πούνε, ότι ο Νάσος προσκύνησε και του χάρισαν τη ζωή. Αν προσκυνήσει και αυτός, ο Σπύρος, θα του χάριζαν την ζωή. Αν δεν τον πείσετε, είπαν στις βλάχες, θα σας αποκεφαλίσουμε!
Υποχρεωμένες οι βλάχες, πλησίασαν το ταμπούρι του Σπύρου και του μετέφεραν τα παραπάνω, Δεν κατάλαβε όμως τι σήμαινε το νόημα της μιας, η οποία σήκωσε την παλάμη της και την κίνησε στον λαιμό της, σαν να ήταν μαχαίρι! Ο Σπύρος δεν πονηρεύτηκε και υπό το βλέμμα των Τούρκων, βγήκε από το ταμπούρι του και περπάτησε προς τις γυναίκες, ώστε να πάνε μαζί στους Τούρκους. Δυστυχώς αν και είχε το όπλο στο χέρι του, οι Τούρκοι που προσπέρασε τον σκότωσαν πισώπλατα. Ούρλιαξαν μεν οι Βλάχες και άκουσε το ουρλιαχτό ο Καπετάν Νάσος, αν και οι Τούρκοι τις σκότωσαν και αυτές.
Μόλις αντιλήφθηκε τι συνέβη, ούρλιαξε και ο Νάσος σαν λαβωμένο λιοντάρι, και ορκίστηκε ότι μέχρι να τελειώσουν τα πολεμοφόδια θα σκοτώσει τους φονιάδες του αδερφού του και των δυο γυναικών, αλλά θα ζήσει και δεν θα αφήσει Τούρκο για Τούρκο ζωντανό. Πράγματι όπου έβλεπε μέρος μιας κεφαλής που ορθώνονταν να ανιχνεύσει από τα ταμπούρια των Τούρκων, λες και ήταν ο ίδιος χάρος που κατεύθυνε το βόλι του, όλοι με μια μισοκραυγή στα τούρκικα έπεφταν σκοτωμένοι.
Μόλις η σκιά της νύχτας δυσκόλεψε και τις δύο πλευρές, στο να διακρίνουν κινούμενες σκιές ο Νάσος, πυροβολώντας για να κρατάει καθηλωμένους τους Τούρκους και πηδώντας από το ένα μέρος στο άλλο, κατόρθωσε να φθάσει και να κρυφτεί στο πυκνό δάσος. Οι Τούρκοι δεν τόλμησαν να προχωρήσουν στο δάσος, καθώς φοβήθηκαν τις παγίδες του.
Τρεις μέρες κρύβονταν στο δάσος, αναμένοντας οι Τούρκοι να προσπαθούσαν να ψάξουν. Ενώ τις νύχτες, όταν οι Τούρκοι ροχάλιζαν στις σκηνές τους, από την πολυφαγία, ο Νάσος έβγαινε και τους έκλεβε πότε ψωμί και πότε κρέας, από τα πρόβατα και τα αρνιά που του είχαν πάρει οι Τούρκοι και κάθε μέρα τα έσφαζαν. Οπότε άντεχε από την πείνα και τα ξημερώματα κατέβαινε κοντά στην θάλασσα, μήπως περάσει κανένα χριστιανικό καΐκι προς την Κέρκυρα.
Επιτέλους την τρίτη μέρα χαράματα, όταν είδε μια λάντζα Κορφιάτικη να περνάει κοντά της κούνησε σημάδι, οπότε εκείνοι που ήταν μέσα κατάλαβαν ότι ήταν ο Νάσος, γιατί ήξεραν ότι ζει. Του έκαναν και αυτοί σημάδι, ότι ήταν Κερκυραίοι και πλησίασαν την ακτή. Ο Καπετάν Νάσος τους ζήτησε να βγούνε στη στεριά για να βεβαιωθεί και τότε μπήκε στην λάντζα και έφθασε στους Κορφούς.
Στην Κέρκυρα ομολόγησε με κάθε λεπτομέρεια τις περιπέτειες που έζησε, τον χαμό των αγαπημένων αδερφών, ανιψιών και συγγενών του, το βιό που του έκλεψαν, 4.000 πρόβατα και 70 μουλάρια, καθώς και την ζημιά που έπαθαν όλοι οι βλάχοι του Λυκουρσίου, περίπου 35.000 πρόβατα και 500 μουλάρια.
Από την Κέρκυρα ο Καπετάν Νάσος πέρασε στην Αθήνα, που μόλις εμφανίζονταν ο λαός τον επευφημούσε, καθώς τα νέα για τα κατορθώματά του, μάλιστα πολλά περισσότερα απ’ ότι διηγούνταν ο ίδιος, είχαν ταξιδέψει πολύ πριν τον ερχομό του.
Υποκλινόμενος και εγώ στα κατορθώματά του, επίσης σκεπτόμενος την ζημιά που υπέστησαν οι Βλάχοι και το χωριό, όλοι οι κάτοικοι του Λυκαιρσίου και όλα τα βουρκοχώρια που πλήρωσαν ακριβά την αποτυχία της Επανάστασης, ελπίζοντας ότι αυτή η επέτειος θα μνημονευτεί. Δικαιούμαι να ελπίζω, καθώς με το βιβλίο μου για την Επανάσταση έφερα στο φως από τα άδυτα μια ξεχασμένη Επανάσταση, κατά τρόπο που να συμφιλιώνει την αλβανική και την ελληνική Κοινότητα και όχι να δημιουργείται χάσμα, όπως προσπάθησαν κάποιοι κύκλοι να βάλουν στο Λυκούρσιο διαχωριστική γραμμή, σύνορα αλβανών και ελλήνων, εντός της αλβανικής επικράτειας.
Ανετράπη μεν η ανέγερση κάποιου μνημείου, χωρίς να σημαίνει ότι δεν πρέπει να μνημονεύονται και οι επέτειοι αγώνων του μειονοτικού πληθυσμού, ενάντια του άλλοτε Τούρκου καταχτητή. Οπότε αν σήμερα (ακόμα) οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες, η βλάχικη Κοινότητα εντός συνόρων της Ελλάδας, έχει χρέος όχι μόνο να μνημονεύσει την Επανάσταση, αλλά να τιμήσει με ανδριάντα και τα ανδραγαθήματα του Καπετάν Νάσου Πίνα, καθώς ο αγώνας του και των άλλων Ελληνόβλαχων του Λυκουρσίου ήταν αγώνας και για την υφαρπαγή των ιδιοκτησιών και των περιουσιών τους στο Λυκούρσιο και τα Εξαμίλια, στον κάμπο του Βούρκου και τα περίχωρα του Λυκουρσίου.
ΤΑ ΑΝΔΡΑΓΑΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΟΥ «ΗΡΩΑ» ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥΡΣΙΟΥ, «ΝΑΣΟΥ ΠΙΝΑ»!
Γράφει ο Τηλέμαχος Λαχανάς
πηγή: https://telislaxanas.wordpress.com
Η ολική καταστροφή του Λυκουρσίου, μετά το τέλος της επανάστασης