Λίγα λόγια απο τον Δημήτρη Κοκκώνη για τα ήθη και έθιμα των απόκρεων των Βλάχων του Ν. Σερρών ξεκινώντας από το Ψυχοσάββατο.
Σάββατο του ψυχού ή του αρσαλιού, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν πίττες, γλυκίσματα που αφού τα διάβαζε ο ιερέας, στην εκκλησία του κοιμητηρίου, προσφερόταν στους συντοπίτες, σε ενθύμηση, όλων των νεκρών της οικογένειας. Άλλωστε δεν παραλείπονταν στην επιμνημόσυνο δέηση, να αναφέρονται όλα τα ονόματα, των νεκρών της οικογένειας. Λείψανο πανάρχαιων δοξασιών, που πίστευαν οι ψυχές των νεκρών, τρείς φορές το χρόνο, ανέρχονταν από τον Άδη. Ο Κρυστάλλης που αναφέρεται διεξοδικά στο Ψυχοσάββατο, ή Σάββατο του αρσαλιού, μας διασώζει το δίστυχο:
Μεγάλη Πέμπτη έρχεται πέντε φορές το χρόνο
και αυτό του έρμου του αρσαλιού, καμία φορά να μην έρθει.
Μας λέει δε ότι στην εποχή του, πριν από έναν αιώνα, πίστευαν ότι κάθε Μεγάλη Πέμπτη, οι ψυχές των νεκρών, έβγαιναν από τον τόπο που κατοικούσαν, τριγύριζαν σε όλα τα μέρη που έζησαν και Σάββατο του αρσαλιού, επέστρεφαν στην αιώνια κατοικία τους.
Το πρωί της Αποκριάς όλοι οι κάτοικοι, παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία της εκκλησίας. Στο τέλος της λειτουργίας γινόταν η συγχώρεση. Πρώτοι οι Ιερείς αντάλασαν ασπασμό συγνώμης, ακολουθούσαν οι άνδρες που σχημάτιζαν μια μεγάλη σειρά, καθώς αυτοί που προσέρχονταν, ασπάζονταν το χέρι του Ιερέα και αντάλαζαν ασπασμό με τους συγχωριανούς τους, που ήταν τοποθετημένοι στη σειρά. Η τελετή αυτή της ομαδικής συγνώμης, γινόταν αφορμή επανασύνδεσης, των αγαθών σχέσεων των κατοίκων. Όλα τα συγγενικά πρόσωπα περνούσαν από τους γηραιότερους συγγενείς και ζητούσαν συγχώρεση. Το απόγευμα οι πλησιέστεροι συγγενείς, παιδιά, εγγόνια, με τα φαγητά τους, τα γλυκά, το κρασί στο σπίτι του παππού και ακολουθούσε, το περίφημο χάσκα. Ο Παππούς έδενε στην άκρη ενός ξύλου, συνήθως στον πλάστη, μία άσπρη κλωστή και στην άλλη άκρη της κλωστής, ένα κομμάτι σουσαμένιο άσπρο χαλβά, και το όριζε στο στόμα κάθε μέλους της οικογένειας, με τη σειρά. Κάθ' ένας μάταια προσπαθούσε να αρπάξει, με το στόμα του το χαλβά, γιατί ο αρχηγός το τραβούσε με τρόπο, για να μείνουν τελικά με το στόμα ανοιχτό και να γελάσουν οι άλλοι με την αποτυχία του. Με τραγούδια και γλέντι, συνέχιζαν την γιορτή, μέχρι αργά το βράδυ. Σε πολλά σημεία του χωριού, άναβαν φανούς μεγάλους από κέδρα, τα οποία είχαν συγκεντρώσει από μέρες τα παιδιά και τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια.
Η Καθαρή Δευτέρα βρίσκει τις γυναίκες στην αυλή, όπου συγκεντρώνουν τα μαγειρικά σκεύη, για να τα πλύνουν με αλισίβα, για να είναι αμόλυντα στην περίοδο της νηστείας. Βάζουν το σιτάρι μέσα στον τορβά, το βρέχουν και το χτυπάνε με τον κόπανο, μέχρι να γίνει πολτός, για να το βράσουν τη Τετάρτη. Οι παλιότεροι κρατούσαν νηστεία, το τριήμερο και δεν έβαζαν, τίποτε στο στόμα τους. Την Τετάρτη έτρωγαν το βρασμένο σιτάρι, κομπόστες από δαμάσκηνα, σταφίδες και άλλα. Στο σύνολό τους σχεδόν οι παλαιότεροι, κρατούσαν τη νηστεία, όλο το Σαρανταήμερο.
Δημήτρης Κοκκώνης
ΧΑΣΚΑ ΣΙ ΛΙΡΤΑΡΙΑ ΝΤΙ ΠΡΙΑΣΙΝΙ - ΤΟ ΧΑΣΚΑ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ
Τηλεοπτικά γυρίσματα του Συλλόγου Βλάχων Ν. Σερρών ''Γεωργάκης Ολύμπιος'', με το τηλεοπτικό κανάλι: T. V. S. 1994.