Σε απόσταση 2 χλμ. νοτιοδυτικά του χωριού Κλεινός (Κλεινοβός) Καλαμπάκας, στο βουνό Τριγγία ή Μπάμπα των ανατολικών υπωρειών της Πίνδου, σε υψόμετρο 1.160 μέτρων, βρίσκεται ο ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, άλλοτε καθολικό της μονής Κλεινού.
Από τα υπόλοιπα κτίρια του μοναστηριακού συγκροτήματος (κελλιά, αρχονταρίκι, μαγειρεία, αποθήκες) διατηρήθηκαν περίπου έως το 1970, ερειπωμένες, η βόρεια πτέρυγα των κελλιών που ήταν διώροφη και η είσοδος της μονής, την παλαιότερη ύπαρξη των οποίων μαρτυρούν σήμερα μερικοί σωροί από πέτρες στα δυτικά του καθολικού...
Επιγραφές55
Στον ναό σώζονται επιγραφές, από τις οποίες αντλούμε πληροφορίες για την τοιχογράφηση του, τους επισκόπους, επί της αρχιερατείας των οποίων έγιναν οι διάφορες εργασίες (τοιχογραφίες, τέμπλο), τη χρονολόγηση, τον ζωγράφο που έκανε την αγιογράφηση, καθώς και τα ονόματα των δωρητών, που ήταν ιερομόναχοι και λαϊκοί (αστοί και πρόκριτοι). Πουθενά όμως δεν γίνεται αναφορά στα συνεργεία των μαστόρων που πήραν μέρος στην ανέγερση. Οι επιγραφές είναι καλογραμμένες, οι υπ' αριθ. 1,2 επί το πλείστον μεγαλογράμματες, οι υπόλοιπες μικρογράμματες, μέ ισοϋψή γράμματα, χωρίς ανορθογραφίες.
1. Στο εσωρράχιο της τοξωτής θύρας εισόδου στον ναό υπάρχει τρίγλωσση ρήση του Άγιου Ζωσιμά, στην αρχαία ελληνική, στη νέα ελληνική και στην αρωμουνική (βλαχική)(βλέπε εικόνα)56, που σε μεταγραφή έχει ως εξής:
Αρχαιοελληνική:
» ΦΟΒΩ ΠPOBAINΕ, ΤΗΝ ΠΥΛΗΝ T(H)S EICOΔOY
» ΤΡΟΜΩ ΛΑΜΒΑΝΕ, ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΜΥCΤΥΡΙΩΝ,
» ΙΝΑ ΜΗ ΚΑΤΑΦΛΕΧΘΗC, ΠΥΡΙ ΤΩ ΑΙΩΝΙΩ.
Νεοελληνική:
» CKIAZOY K' ΕΜΠΑΙΝΕ, ΜECA CTHN EKKΛHCIAN,
» ΤΡΕΜΕ Κ' ΕΠΕΡΝΕ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑΝ
» KOΛACCEC Κ(AI) ΦΩΤΙΑΙC,ΑΝ ΘEΛHC ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΗC57.
Βλάχικη:
» ΙΝΤΡΑ ΜΠΑCΙΑΡΕΚΑ, ΚΟΥ ΜΟΥΛΤΑ ΠΑΒΡΙΕ.
» ΤΡΙΑΜΠΟΥΡΑ ΛΟΥΝΤΑ ΛΟΥΙ ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΜΝΙΚΑΤΟΥΡΑ,
» ΦΩΚΟΥΛΟΥ ΑΚCΙ ΚΟΛΑCΗ ΤΡΑ CKAKH58.
Η τρίγλωσση ρήση του Άγιου Ζωσιμά, photo: Νίκος Σιούμκας
Η επιγραφή στη βλάχικη γλώσσα είναι γραμμένη με βάση το ελληνικό αλφάβητο, με χρήση όμως διακριτικών σημείων, με τα όποια αποδίδονται οι φθόγγοι της βλάχικης*. Μέσω αυτής της επιγραφής ίσως γίνεται προσπάθεια αναγνωρίσεως, προβολής και προωθήσεως της βλάχικης γλώσσας. Ίσως είναι η μόνη γνωστή βλάχικη επιγραφή στον ελλαδικό χώρο59. Το αρχαιότερο δείγμα αρωμουνικού γραπτού λόγου είναι η επιγραφή του ιερομόναχου Νεκταρίου Τέρπου, που γράφηκε σε εικόνα της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας, χρονολογούμενη στο 1731 και προερχόμενη από τη μονή της Παναγίας της Ardenica (μικρού χωριού της πεδιάδας τών Μουζακίων, κοντά στην κωμόπολη Fieri της σημερινής Αλβανίας)60. Άλλο δείγμα αρωμουνικού λόγου είναι το τετράστιχο του αγγείου Simota, που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα61.
2. Στον δυτικό τοίχο του νάρθηκα, επάνω από την είσοδο, υπάρχει η κτιτορική επιγραφή, κεφαλαιογράμματη κατα το μεγαλύτερο μέρος:
† ΙCΤΟΡΙΘΗ Ο ΘΕΙΟC Κ(ΑΙ) ΠΑΝCΕΠΤΟC ΝΑΟC ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΝΔΟΞΩΝ Κ(ΑΙ) ΠΑΝΕΥΦΗΜΩΝ
ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ. ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟC ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕCΤΑΤΟΥ ΑΓΙΟΥ CΤΑΓΩΝ, Κ(ΥΡΙΟ)Υ, Κ(ΥΡΙΟ)Υ ΚΥΡΙΛΛΟΥ: του εκ κώμης Καστανι(άς)62 ΔΙΑ
CΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΩΝ ΕΝΑCΚΟΥΜΕΝΩΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Κ(ΑΙ)
ΘΕΟΚΛΗΤΟΥ63, ΔΙ' ΕΠΙΣΤΑΣΙΑC Κ(ΥΡΙΟΥ) ΓΙΑΝ(Ν)ΑΚΗ ΧΡΙCΤΟΥ CΑΚΕΛΑΡΙΟΥ ΠΡΟΕCΤΟΤΟC, ΔΙΑ
ΧΕΙΡΟC ΤΟΥ ΕΥΤΕΛΟΥC Κ(ΑΙ) ΑΜΑΡΤΩΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΑΓΝΩCΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ
CΑΜΑΡΙΝΗC ΚΑΤΑ ΜΗΝΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΝ, ΕΤΕΛΕΙΩΘΗ ΔΟΞΑ ΤΩ ΑΓΙΩ ΘΕΩ
ΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΚΛΕΙΝΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΣΑΛΗ
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Λάρισας
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρίας (ΔΧΑΕ)
Δελτίον XAE 21 (2000), Περίοδος Δ'
(απόσπασμα σελ. 69, 85-86)
για το πλήρες κείμενο:
http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/4315/4090
Διαβάστε επίσης:
Ζητήματα επικοινωνίας, τέχνης και ταυτότητας: Οι επιγραφές του καθολικού της μονής Αγίων Αποστόλων Κλεινοβού Καλαμπάκας
55. Μακρης, ο.π. (ύποσημ. 3), σ. 252-257. Μαντζανάς, ο.π. (ύπο-σημ. 3), σ. 83-91. Κ. Σπανός, Προσθήκες και διορθώσεις σε κείμενα προγενεστέρων τόμων, ΘεσσΗμ & (1986), σ. 2. (Μετά την δημοσίευση της μελέτης του Μ. Γαρίδη, Ο Μητροπολίτης Παΐσιος και η βλάχικη επιγραφή του Κλεινοβού: αλφάβητο και εθνικό πρόβλημα, Τα ιστορικά 3, Αθήνα, Μάιος 1985, σ. 180-199). Παπαζήσης, ό.π. (υποσημ. 3), σ. 524-527,531,533,536-539,541.
56. Ας σημειωθεί οτι οι κάτοικοι του Κλεινοβού είναι βλαχόφωνοι Έλληνες.
57. Ανάλογα κείμενα, τα οποία έχουν σκοπό τη δημιουργία αισθήματος φόβου στους ανθρώπους που εισέρχονται στον ναό, απαντούν συχνά στις εισόδους των ναών την εποχή αυτή, πρβλ. την αντίστοιχη επιγραφή στον ναό της Θεοτόκου στο Μούρεσι Μαγνησίας του 1792: Με φόβον τρόμον έμβαινε μέσα στην εκκλησίαν / Διά νά εχης βοηθόν Δέσποινα (την) Μαρίαν / Ανηγέρθη η πύλη αυτή δι' εξόδου Κ.SΞΨ έν τω 1792 Ιουλ. ΙΔ, και τήν επιγραφή στον ναό της Αγίας Τριάδας Μακρυνίτσας του 1836: Με φόβον τρόμον έμβαινε μέσα στην εκκλησίαν / διά να έχης βοηθόν Τριάδα την Αγίαν, βλ. Κ. Μακρής, Η λαϊκή τέχνη του Πηλίου, Αθήνα 1976, σ. 130.
58. Για τη σωστή απόδοση της ρήσεως του Ζωσιμά στη βλάχικη γλώσσα, βλ. Δ. Σίκος, Αναίρεση φιλολογικών ερεισμάτων της ρουμανικής προπαγάνδας, Ηπειρωτικό Ημερολόγιο 1985, σ. 191-202.
59. Το κείμενο της επιγραφής χωρίς σχόλια και με διορθωμένα ορισμένα ορθογραφικά λάθη δημοσίευσε ο Κ. Γώγος, Αυτόγραφος βιογραφία Παϊσίου Επισκόπου Σταγών, Σηλυμβρίας, Μητροπολίτου Φιλιππουπόλεως, Μετέωρα Ι'-ΙΔ' (Δεκ. 1960), σ. 42-44. Αργότερα όμως ασχολήθηκε ο Γαρίδης, ο.π. (υποσημ. 55), σ. 188-200. Ο Μ. Γαρίδης χρονολογεί την επιγραφή λίγο πριν από το 1784, ενώ ο Αχ. Λαζάρου στο 1789, βλ. Αχ. Λαζάρου, Η αρωμουνική και αι μετά της ελληνικής σχέσεις αυτής. Βλάχοι. Ιστορική, φιλολογική μελέτη, Αθήνα 19862, σ. 186-187.
60. Λαζάρου, ο.π., σ. 183-185, όπου και παραπομπές σε σχετική βιβλιογραφία.
61. Ο.π., σ. 185-186. Ο Λαζάρου στη συνέχεια αναφέρεται σε εγχειρίδια και λεξικά της αρωμουνικής γλώσσας (ο.π., σ. 187-213).
62. Ο Κύριλλος καταγόταν απο την Καστανιά Καλαμπάκας και χρημάτισε επίσκοπος Σταγών...
*. Η μεταγραφή είναι άψογος. Χρησιμοποιεί ένα τύπον ου, το μονόγραμμα ȣ, δύο ι,ι και η, δύο ο,ο και ω και το σπουδαιότερον κάμνει διάκρισιν του ανοικτού και κλειστού α,α και ă · το δεύτερον δηλούται δια μίας παύλας κάτωθεν του α, διαφόρου του σημείου συνεκφοράς του ημιφώνου ι μετά του ακολουθούντος α, ως εις την λέξιν τριάμπουρα. Η επιγραφή εχαράχθη δια χειρός "του ευτελούς και αμαρτωλού" ζωγράφου Μιχαήλ Αναγνώστου Δημητρίου εκ Σαμαρίνης Γρεβενών. Ως χρονολογία δίδεται το έτος 1789. (Λαζάρου, ο.π.)
Ιερά Μονή Αγίων Αποστόλων Κλεινοβού Καλαμπάκας, http://imsm.gr/
Δείτε επίσης:
Η Μονή Αγίων Αποστόλων στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Σταγών και Μετεώρων (περιγραφή και φωτογραφίες)
Φωτογραφίες Ιεράς Μονής Αγίων Αποστόλων Κλεινοβού Καλαμπάκας, Τρίκαλα.
πηγή: http://ieramonikleinou.blogspot.gr/ - Βαγγέλης Σαμαράς
