Σε όλες τις κτηνοτροφικές κοινωνίες και ιδιαίτερα στις μετακινούμενες τα άλογα παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο.
Λέγοντας άλογα εννοούμε όλα τα φορτηγά ζώα. "Αργκιλές" είναι η ειδική λέξη για αυτές τις αγέλες, που είχαν την δική τους ξεχωριστή νομή στους βοσκότοπους και τον δικό τους φροντιστή, τον γνωστό ως "βαλμά". Κάθε αργκιλές είχε αρχηγό και οδηγό μια φοράδα που έφερε ειδικό κουδούνι "τσιοκάνι", τόσο για να μαζεύει γύρω της και πίσω της όλα τα υπόλοιπα όσο και να ξεχωρίζει από άλλες αγέλες αλλά και να εντοπίζεται εύκολα στα βουνά και στα ορμάνια, όταν χρειαστεί.
Ένας αργκιλές μπορεί να αποτελούνταν από δεκάδες ζώα, τα οποία ανήκαν σε τσελιγκάτα ή σε σμίχτες και ήταν γνωστοί με τα ονόματα των ιδιοκτητών. Σε κάθε αργκιλέ υπήρχε και ένας βαρβάτος φοραδιάρικος γάιδαρος, για την παραγωγή των τόσο απαραίτητων μουλαριών. Τα φοραδιάρικα γαϊδούρια ήταν ιδιαίτερη ράτσα, μεγαλόσωμα, και ζευγάρωναν μόνο με φοράδες, οι οποίες έτσι γεννούσαν μουλάρια.
Οι αργκιλέδες τροφοδοτούσαν το τσελιγκάτο ή τέλος πάντων τον όποιον σχηματισμό με τα ζώα που χρειαζόταν για τις μετακινήσεις και τις κάθε είδους μεταφορές (προϊόντα, οικοσκευές, ρουχισμός κλπ). Επίσης από αυτούς προέρχονταν και τα καραβάνια των κυρατζήδων, τα οποία συγκροτούνταν κυρίως από τα σκληροτράχηλα μουλάρια και ένα άλογο- οδηγό, το γνωστό ως " μπινέκι", το οποίο καβαλλίκευε ο κυρατζής. Τα μπινέκια έπρεπε να είναι ψηλόκορμα, όμορφα και γρήγορα. Έφεραν σέλα, χαλινάρια και ζυγγιά και ήταν σύμβολα γοήτρου για τους κυρατζήδες. Κατά κανόνα ήταν (α)ριβανίτικα, δηλαδή είχαν εκ γενετής ένα ειδικό τρέξιμο ((α)ριβάνι), το οποίο δεν ταρακουνά τον αναβάτη. Εάν δεν είχαν εκ γενετής, τα εκπαίδευαν από μικρά με τα "παϊβάνια". Τα παϊβάνια ήταν ουσιαστικά δυό τριχιές με τις οποίες έδεναν το μπροστινό δεξί πόδι με το πισινό και τα αριστερά με τον ίδιο τρόπο για ένα διάστημα. Αυτό ήταν το επίκτητο (α)ριβάνι που μπορούσε να το χάσει, γι' αυτό φρόντιζαν σε κάθε αργκιλέ να έχουν κι ένα βαρβάτο (α)ριβανίτικο, ώστε να βγάζουν αλογάκια με φυσικό (α)ριβάνι.
Για να περάσει ένα ζώο από την συνθήκη του αργκιλέ στην ένταξη σε ένα καραβάνι ή στην κτηνοτροφική διαδικασία (μεταφορές, μετακινήσεις) έπρεπε να εξημερωθεί. Η εξημέρωση ήταν κάτι σαν διαβατήρια τελετή, ιδιαίτερα για τα αρσενικά που έπρεπε να ευνουχιστούν (μουνούχισμα, τσιοκότισμα). Το μουνούχισμα ήταν μια ολόκληρη τελετή σε δημόσιο χώρο, συνήθως στην πλατεία του χωριού ή σε μια αλάνα. Την επέμβαση την έκανε ένας πρακτικός χειρουργός, αφού πρώτα περικύκλωναν το ζώο με τριχιές, του έδεναν με έναν ειδικό περίτεχνο τρόπο τα πόδια και το έριχναν ανάσκελα στο έδαφος. Η επέμβαση γινόταν με ένα απλό ξυράφι. Στην συνέχεια έδεναν με σπάγκο και ειδικά ξυλάκια το χειρουργημένο σημείο, το άλειφαν με γαλαζόπετρα και το άφηναν να φύγει. Είχε διαβεί ήδη το κατώφλι των ήμερων ζώων, είχε περάσει από την φύση στον πολιτισμό.
Στη συνέχεια ακολουθούσε η διαδικασία της μύησης στους ρόλους ανάλογα με την χρήση, κάτι που ίσχυε και για τα θηλυκά που εντάσσονταν στις παραγωγικές διαδικασίες. Αυτή η διαδικασία μύησης και εξημέρωσης εντασσόταν και στην ποιητική του ανδρισμού, καθώς πρόσθετε φήμη και γόητρο στους νέους που είχαν την ικανότητα, την τέχνη και την σωματική δύναμη να "στρώσουν" ένα άγριο ζώο.
Όλος αυτός ο κόσμος των μεγάλων είχε τις "αντανακλάσεις" του στα παιδιά. Τα παιχνίδια μας ήταν κατά κανόνα μιμητικά του ποιμενικού τρόπου ζωής. Ένα από αυτά που προσωπικά μου άφησε έντονη σωματική μνήμη ειναι το παιχνίδι "τσιουκουτιάρινα". Ήταν ουσιαστικά απομίμηση της διαδικασίας του ευνουχισμού των ζώων από παρέες αγοριών. Ένας έπαιζε τον ρόλο του άνδρα χειρουργού και οι υπόλοιποι είμασταν βαρβάτα άλογα. Μας έπιανε, λοιπόν, έναν έναν, μας έριχνε ανάσκελα στα χόρτα, μας έπιανε τους όρχεις σφίγγοντας όλο και πιο δυνατά και ρωτώντας "τσιουκουτιάρινα"; "ημεριάρινα"; δηλαδή "ευνουχίζεσαι"; " ημερεύεις"; Οσο αντέχαμε λέγαμε "όχι", δείχνοντας τον ανδρισμό μας. Στο απροχώρητο αναγκαζόμασταν να πούμε "ναι". Ήταν ένα τελετουργικό αγώνισμα μυητικού χαρακτήρα, όπου η σωματική επαφή, η γνωριμία των σωμάτων αλλά και η δοκιμασία ανδρισμού μας έφερνε κοντά και μας προετοίμαζε για την ένταξη στον κόσμο των μεγάλων, σε έναν πραγματικά σκληρό κόσμο, σε έναν σκληρό τρόπο ζωής....
Βασίλης Νιτσιάκος
https://www.facebook.com/2082364551839779/posts/2811059458970281/
