Στις 28 Σεπτεμβρίου 1908, στην ακόμη υπό τουρκική κατοχή πόλη της Θεσσαλονίκης, η παλαιότερη και πολυπληθέστερη ομάδα των Βλάχων της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι κατάγονταν από το Λιβάδι Ολύμπου, ίδρυσαν τον Σύλλογο των Βλαχοφώνων Ελλήνων με την επωνυμία "Όλυμπος". Σαραντατρείς πολίτες της Θεσσαλονίκης, εκφραστές μιας πολυπληθούς Λιβαδιώτικης και φυσικά βλαχόφωνης κοινωνίας, προσηλωμένοι στην ελληνική ιδέα, πρωτοστάτησαν στη δημιουργία αυτού του Συλλόγου για να αντιδράσουν με τον εντονότερο δυνατό τρόπο στη ρουμανική προπαγάνδα, η οποία ήταν σε μεγάλη έξαρση εκείνη την εποχή. Συντάκτης του 1ου καταστατικού του Συλλόγου ήταν ο Λιβαδιώτης Κωνσταντίνος Νικολαΐδης, γυμνασιάρχης στη Θεσσαλονίκη και συγγραφέας του περίφημου για την εποχή του «Ετυμολογικού Λεξικού της Κουτσοβλαχικής Γλώσσης», το οποίο εκδόθηκε στην Αθήνα το 1909.
Η σύνθεση του 1ου Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου ήταν η εξής : Ελευθέριος Χατζηκώστας (Ιατρός) Πρόεδρος, Δημήτριος Ζάννας (Ιατρός) Αντιπρόεδρος, Λάζαρος Αντωνιάδης (Καθηγητής) Γεν. Γραμματεύς, Ιωάννης Μπαλτατζής (Διευθυντής αστικής Σχολής) Ειδικός Γραμματεύς, Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου (Έμπορος) Ταμίας.
Σύμβουλοι: Ιωάννης Βούβαρης (Υποδηματοποιός), Γεώργιος Γριζόπουλος (Εμπορομεσίτης), Σοφοκλής Βελλίδης (Υπάλληλος Τραπέζης), Μιχαήλ Τσοβαρίδης (Ξενοδόχος), Ανέστης Παχύνας (Καφεπώλης), Τζων Τέγος (Υπάλληλος), ο συντάξας Κωνσταντίνος Νικολαΐδης (πρώην Γυμνασιάρχης).
Βιβλιοπαρουσιάσεις
Διάβασα το βιβλίο το Thede Kahl, καθηγητή ανθρωπογεωγραφίας από την Αυστρία, με τίτλο, «Για την ταυτότητα των Βλάχων-Εθνοπολιτισμικές προσεγγίσεις μιας βαλκανικής πραγματικότητας». Πρόκειται για έκδοση του Κέντρου Μειονοτικών ομάδων (ΚΕΜΟ), Αθήνα 2009, της οποίας ,βέβαια, είναι μέλος, σε μετάφραση Στέφανου Μπουλασίκη. Το βιβλίο είναι μια επιλογή αναπροσαρμοσμένων άρθρων του, που δημοσιεύτηκαν στο παρελθόν σε διάφορα περιοδικά ή συλλογικά έργα.
Θα επιχειρήσω να κάνω κάποια σχόλια, σε απλή και όχι δυσνόητη, κουλτουριάρικη γλώσσα, ως απλός άνθρωπος, με τις γνώσεις που θα μπορούσε να έχει κάποιος ,που ασχολείται με το αντικείμενο για πολλά χρόνια, λατρεύει τον λαϊκό πολιτισμό, τη παράδοση και απευθύνεται περισσότερο σε απλούς αναγνώστες.
Το δεύτερο ήμισυ του 190υ αιώνα εννέα στους δέκα ναυτικούς πράκτορες στο λιμάνι της Πρέβεζας ήταν από το Συρράκο. Το γεγονός αυτό δεν ήταν μεμονωμένο, ο δυναμισμός, το επιχειρηματικό πνεύμα και η διάθεση νεωτερισμού που διέκρινε το Συρρακιώτικο στοιχείο, το οδήγησαν να ανοίξει νέους δρόμους στην οικονομική πορεία της πόλης και να διευρύνει παλιούς.
Η άνθηση του τυρεμπορίου, των χερσαίων και των θαλάσσιων μεταφορών, όπου είχαν οι ίδιοι πρωταγωνιστήσει, έφερε τους Συρρακιώτες σε νέους ρόλους.
Τρία ξενοδοχεία, τα «Αβέρωφ», «Δωδώνη» και «Αθήναι» καθώς και πέντε χάνια, με 30 δωμάτια συνολικά, ήταν σε Συρρακιώτικα χέρια, ενώ η διακίνηση των αλεύρων οδήγησε στην ανάπτυξη των φούρνων, πολλούς από τους οποίους κατείχαν Συρρακιώτες.
Σε Συρρακιώτες ανήκαν όλα τα σαπουναριά. Μερικοί έγιναν πλοιοκτήτες και άλλοι ασχολήθηκαν με τις ασφάλειες. Κατά συνέπεια δεν είναι τυχαίο που η πρώτη γυναίκα έμπορος στην αγορά της Πρεβεζας, στις αρχές του 20ου αιώνα, η Αμαλία Ν. Μπίτσιου, ήταν Συρρακιώτισσα.
'Όλοι αυτοί οι Συρρακιώτες, συνυφασμένοι με τους άλλους κατοίκους, αποτελούν ένα κομμάτι της τοπικής μας ιστορίας που δεν πρέπει να χαθεί.
Εκδότης: Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας
Συγγραφέας: Μουστάκης Γεώργιος Ι.
ISBN: 960-98251-0-9
Έτος Έκδοσης: 2008
Σελ.: 414
Το κίνητρο για τη συγγραφή του πονήματος1 που κρατάτε στα χέρια σας ήταν ένα και μοναδικό: η αγάπη για τον τόπο και τη γενέθλια γή των προγόνων μου.
Ακούγεται συνήθως πεζό, και χιλιοειπωμένο, ειδικότερα από όλους αυτούς που κατά καιρούς επεχείρησαν και έγραψαν κάτι για το δικό τους προσφιλή τόπο. Αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Γράφοντας τούτες τις σελίδες, είχα στο νου μου πρώτα απ’ όλα τους Λιβαδιώτες.
Τους Λιβαδιώτες που έζησαν τα Λιβάδια των παιδικών τους χρόνων, και θάθελαν να ξαναθυμηθούν αλλά και να μάθουν κάτι περισσότερο για την καταγωγή τους και τη γενέτειρά τους. Επίσης τους νεώτερους Λιβαδιώτες δεύτερης και τρίτης γενιάς, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία ζούνε στα αστικά κέντρα.
Αυτούς που επιθυμούν να ικανοποιήσουν μια ανθρώπινη ανάγκη, την ανάγκη του να ανήκουν σε ένα μοναδικό και διακριτό υποσύνολο, σ’ αυτό του Μεγαλολιβαδιώτη, του Λιβαδιώτη του Πάικου.
Επίσης είχα στο νου μου τους Λιβαδιώτες που δεν υπάρχουν ανάμεσά μας πια. Αυτούς που θάθελαν να πούνε στο εγγόνι ή το δισέγγονό τους μια ιστορία των παιδικών τους χρόνων, ένα παραμύθι, ένα τραγούδι για το αγαπητό τους χωριό.
Την Κυριακή 1η Νοεμβρίου 2009 μαζί με το «Εθνος της Κυριακής» κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της σειράς «Ρίζες Ελλήνων», αφιερωμένος στους Βλάχους.
Πρόκειται για μία μοναδική, πρωτότυπη και εξαιρετικά σημαντική σειρά πολυτελών βιβλίων για τις ρίζες, την ταυτότητα, την ιδιαίτερη καταγωγή των Ελλήνων.
Ηθη και έθιμα, στολές-φορεσιές, οικιακά σκεύη, λαογραφικό υλικό, γλωσσικά ιδιώματα, οικισμοί-εγκαταστάσεις, κατοικίες, συνεντεύξεις επωνύμων, ιδιαίτερη κουζίνα-συνταγές και όλα όσα χαρακτηρίζουν μοναδικά τις «Ρίζες των Ελλήνων» είναι συγκεντρωμένα σε καθένα από τα πολυτελή βιβλία που θα κυκλοφορήσουν μαζί με το «Εθνος της Κυριακής»
To Λεύκωμα αυτό είναι αποτέλεσμα μιας επίπονης και δύσκολης προσπάθειας.
Καρπός της επιθυμίας ενός ανθρώπου να αναδειχθεί ο τόπος που γεννήθηκε και μεγάλωσε.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας και συλλογής επισκέφτηκα όλα τα σπίτια των συγχωριανών μου. Με λύπη μου άκουγα πως σημαντικό φωτογραφικό υλικό, είτε είχε υποστεί τη φθορά από φυσικές καταστροφές, είτε είχε χαθεί ολοσχερώς στη λαίλαπα της φωτιάς κατά τη διάρκεια της Κατοχής ή του Εμφυλίου.
Είχα την αίσθηση ότι έδινα μάχη με το χρόνο. Με ενθάρρυνε η πίστη ότι η συλλογή κι η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση του υλικού θα συνέβαλε στη διάσωση του πολύπτυχου παρελθόντος της ορεινής μου πατρίδας. Προχώρησα με την πεποίθηση ότι η αξία αυτής της δουλειάς ξεπερνά τη συγκυρία ή την έκδοση ενός λευκώματος κι ότι θα επαυξάνεται με το χρόνο καθώς θα καθίσταται ολοένα και πιο πολύ και για περισσότερους σημείο αναφοράς και μέσο αναζήτησης της πολύπλευρης ιστορίας της Μηλιάς.
Τη 10η Ιουλίου του 1943 μια γερμανική φάλαγγα αποτελούμενη από μερικές διμοιρίες της 1ης ορεινής μεραρχίας ονομαζόμενης Edelweiss κατέλαβε το χωριό Μετζιτιέ ή Κεφαλόβρυσο του Παγωνίου, οι στρατιώτες συνέλαβαν αριθμό πολιτών Βλάχων, τους οποίους έκλεισαν μέσα σε δύο σπίτια, τα οποία κατόπιν πυρπόλησαν μαζί με άλλα 20-50 σπίτια από τα καλύτερα του χωριού, καίγοντας ζωντανούς είκοσι δύο από τους συλληφθέντες.