Από τα μέσα της προτελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα. η ρουμανική προπαγάνδα εντείνει τις προσπάθειες σ' όλους τους χώρους όπου δρούσε και σημείωνε επιτυχίες, υποχρεώνοντας έτσι τους αντιπάλους της να πάρουν αποτελεσματικότερα μέτρα για την αντιμετώπισή της.
Η Sicherheitsdienst (SD) ήταν η υπηρεσία πληροφοριών των SS και του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στη ναζιστική Γερμανία. Ήταν η πρώτη υπηρεσία που δημιούργησε το Ναζιστικό κόμμα ήδη απο το 1931 και εθεωρείτο "αδελφή οργάνωση" με την Γκεστάπο. H συγκεκριμένη υπηρεσία διέθετε προσωπικό για συλλογή πληροφοριών στο εξωτερικό και το εσωτερικό της χώρας.
H έλλειψη πληροφοριών για τις εξελίξεις στην Ελλάδα στα τέλη του 1944 έκανε την SD να εκπονήσει ένα σχέδιο αποστολής ολιγομελών μονάδων ρουμανιζόντων Κουτσόβλαχων αλεξιπτωτιστών τον Φεβρουάριο του 1945. Η εκπαίδευση ξεκίνησε στις 22 Δεκεμβρίου του 1944 και κλήθηκαν ελληνόφωνες Κουτσόβλαχοι στο «Σχολείο Κατασκοπίας για Αλλοδαπούς», στη Βιέννη. Εκεί εκπαιδεύθηκαν για λιγότερο από τρεις εβδομάδες, στις δολιοφθορές, στα εκρηκτικά και στους ασύρματους.
Αποστολή δεκατριών αλεξιπτωτιστών προσεδαφίστηκε στις 03:00 π.μ. της 14ης Φεβρουαρίου κοντά στο χωριό Κερπένι και στα Μαγουλιανά στα νότια του Διακοφτού στην Πελοπόννησο. To Junker 52 των αλεξιπτωτιστών, που πέταξε για πολύ ώρα πάνω από τον ελλαδικό χώρο, δεν εντοπίστηκε από τα ελληνικά και βρετανικά επιτελεία.
Σκοπός της έρευνάς μας είναι να επιχειρήσει μια πρώτη αποτύπωση της κατάστασης των ρουμανικών σχολείων στην Ελλάδα που ιδρύθηκαν μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Συγκεκριμένα εστιάζει στη λειτουργία τους στη Μακεδονία την περίοδο 1939-1949 και προσπαθεί να την συσχετίσει με τις κρίσιμες φάσεις του Μακεδονικού ζητήματος.
Το αίτημα ενός Aρμάνικου/Βλάχικου Συλλόγου το 2005, να ζητήσει αναγνώριση των Αρμάνων από τη Ρουμανική κυβέρνηση ως εθνική μειονότητα εξέπληξε πολλούς και προκάλεσε ένα είδος ‘εμφυλίου’ σε αυτούς. Αποτέλεσε ειδικά μια έκπληξη σε εκείνους που νόμιζαν ότι οι Αρμάνοι είχαν μια αδιάσπαστη δομή.
Μετά την κατοχή και συγκεκριμένα το 1945 (Α.Ν 533 3/9/1945) ξεκίνησαν στη χώρα μας (ανάλογα φαινόμενα είχαμε και στην υπόλοιπη Ευρώπη) οι δίκες για την τιμωρία των συνεργατών με τον κατακτητή, των δωσίλογων.
Είχε προηγηθεί η “Συντακτική Πράξη 1” το 1944 της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στην οποία τονιζόταν:
“...Οστις κατά την διάρκειαν της εχθρικής κατοχής συνεργάσθη εκ προθέσεως προδοτικής μετά του εχθρού, εντεύθεν δε προέκυψεν οιαδήποτε ωφέλεια εις αυτόν ή ζημία εις το Εθνικόν ή Συμμαχικόν αγώνα ή εις Ελληνας πολίτας ή εις πολίτας Συμμάχου κράτους τιμωρείται κατά τις διατάξεις του παρόντος Νόμου...”
Οι δίκες αυτές ξεκινούν τον Φλεβάρη του 1945 (Δίκη κατοχικών πρωθυπουργών και υπουργών) και κρατούν μέχρι το 1948.
Σήμερα φιλοξενούμε ένα σπάνιο έγγραφο που αφορά την «απολογία» (στα τέλη του 1946 και αφού είχε προφυλακιστεί) ενός γνωστού δωσίλογου της περιοχή μας του Δημοσθένη Χατζηγώγου, ο οποίος και φυλακίσθηκε -του επιβλήθηκε ποινή 6 ετών- για την αντεθνική του δράση και αργότερα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου απελευθερώθηκε με απόφαση του τότε βασιλιά Παύλου (Απρίλιος 1949).
Το ενδιαφέρον του απολογητικού υπομνήματος βρίσκεται αφενός στην προσπάθεια του κατηγορούμενου να αποσείσει τις ευθύνες του από πραγματικά γεγονότα (τα οποία και περιγράφει) και αφετέρου να εμφανίσει τις πράξεις του -με βάση και το κλίμα της εποχής- σαν εμφορούμενες από εθνικοπατριωτισμό…
Η απελευθέρωση της χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα (Οκτώβριος 1944) έθρεψε προσδοκίες κοινωνικής δικαιοσύνης, αποκατάστασης της τάξης και κάθαρσης από τα εγκληματικά εκείνα στοιχεία που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές πολιτικά ή οικονομικά κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Παρά τη μεσολάβηση των Δεκεμβριανών, το κοινό αίσθημα έτρεφε έκδηλη εχθροπάθεια εναντίον όλων αυτών που επέδειξαν δοσιλογική συμπεριφορά και απεκόμισαν τεράστιες περιουσίες εις βάρος του ελληνικού λαού.