Ανάμεσα από βουνοκορφές με πυκνά δάση, κελαριστά ποτάμια με θρυλικά γεφύρια και γραφικά ιστορικά εκκλησάκια, βρίσκονται τα πέντε Βλαχοχώρια του νομού Γρεβενών: Σαμαρίνα, Σμίξη, Αβδέλλα, Περιβόλι και Κρανιά. H περιήγησή σας στα μοναδικής ομορφιάς τοπία που τα κλείνουν στην αγκαλιά τους αποτελεί αληθινή εμπειρία.
Τα Βλαχοχώρια των Γρεβενών, είναι ο προορισμός που μέχρι στιγμής έχει ''ανακαλυφθεί'' από λίγους, κυρίως εκείνους που επιλέγουν το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας, για χειμερινά σπορ. Πέρα όμως από τα ανεπανάληπτα τοπία στην αγκαλιά των βουνών της Πίνδου στα πυκνά δάση από κωνοφόρα, οξιές, σφενδάμια, φτελιές, φλαμουριές, λεύκες, μαυρόπευκα, βελανιδιές και ρομπόλα, αλλά και τις βρύσες με τα τρεχούμενα νερά που ξεδιψούν οι περαστικοί ταξιδιώτες, τα Βλαχοχώρια έχουν γράψει πολλές σελίδες ιστορίας αγώνων και προσφοράς, ενώ ιστορικά μνημεία που μαρτυρούν τον σημαντικό πολιτισμό των Βλάχων που αναπτύχθηκε εκεί, περιμένουν την αξιοποίηση τους.

Όταν σβήνει ένα τοπωνύμιο με ιστορία 3-4 αιώνων γινόμαστε φτωχότεροι

Mε αφορμή τη δημοσίευση του άρθρου του κυρίου Thede Kahl με τίτλο «Aromanians in Greece: Minority or Vlach-speaking Greeks?», επιτρέψτε μας να σας εκφράσουμε τις σκέψεις μας και τις ανησυχίες μας σχετικά με τα γραφόμενά του, αλλά και για τη δράση του γενικότερα. Ως εκλεγμένο προεδρείο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, η οποία αριθμεί 94 συλλόγους-μέλη από όλη την Ελλάδα, είναι δικαίωμα και υποχρέωσή μας να υπερασπιζόμαστε την ιστορική πορεία των Βλάχων, απέναντι σε οποιονδήποτε θεωρούμε πως προσπαθεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα.
Ο κύριος Kahl είναι γνωστός στα μέλη των συλλόγων τουλάχιστον από δεκαετίας. Πρωτοεμφανίστηκε στους βλάχικους οικισμούς της πατρίδας μας, ως ένας νεαρός ερευνητής αγαθών προθέσεων, κινούμενος από καθαρά επιστημονικό ενδιαφέρον.

Πότε ακριβώς ιδρύθηκε το χωριό Δίστρατο (πρώην Μπριάζα ή Βριάζα) αγνοούμε. Πρέπει όμως να ήταν εδώ παλιός οικισμός, διότι στη Ρωμαϊκή εποχή υπήρχε παραποτάμιος δρόμος που ερχόταν κατ ευθείαν από την Κόνιτσα μέσα από τα στενά του Στομίου και του Αώου και πήγαινε προς την Σμίξη και τα Γρεβενά. Η παράδοση λέει πως υπήρχαν και μεταλλεία χρυσού στη γειτονική περιοχή Περιβολιού που εκμεταλλευόταν οι Ρωμαίοι.
Στον Κάτω Μαχαλά του Διστράτου βρέθηκαν τάφοι βυζαντινής καθώς και ρωμαϊκής ή αρχαίας εποχής στους οποίους ήταν θαμμένοι πολεμιστές με τα όπλα τους τα οποία φυσικά έπεσαν σε χέρια αρχαιοκάπηλων και εξαφανίστηκαν. Συγκεκριμένα δε στα θεμέλια του σπιτιού του Αλέξη Θώμου στο μεσαίο μαχαλά, βρέθηκαν περί το 1930 : δόρατα, αγγεία κλπ. που είχαν βέβαια την ίδια τύχη.