Η αρχική σκέψη ενασχόλησής μου με το θέμα «Οι Βλάχοι και ο Βλάχικος Γάμος», ξεκίνησε από τη βλάχικη καταγωγή μου, την επαφή μου - μέσω του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βέροιας - με τα βλάχικα έθιμα και το γεγονός ότι θεωρώ την παράδοση αναπόσπαστο κομμάτι και απαραίτητο οδηγό στη ζωή της σύγχρονης κοινωνίας.
Έχοντας φοιτήσει στο τμήμα Μουσειοπαιδαγωγικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου, έχω εμπεδώσει ότι στόχος κάθε μουσειοπαιδαγωγού είναι να διευρύνει τις γνώσεις του κοινού, στο οποίο απευθύνεται, να καλλιεργήσει τη φαντασία, τη μνήμη, το συναισθηματικό του κόσμο και να ενθαρρύνει την ενασχόληση και την επαφή του με το εκάστοτε αντικείμενο.
Πιστεύοντας λοιπόν, ότι η επαφή με την παράδοση αποτελεί από τη μια, έκφραση αντίστασης στον ισοπεδωτικό σύγχρονο τρόπο ζωής και, από την άλλη, αφορμή για θύμηση της παλαιότερης ζωής, αποφάσισα ν' ασχοληθώ με την ιστορία, τη γλώσσα, τα τραγούδια και τα έθιμα του γάμου μέσα από την πλούσια παράδοση και την κουλτούρα των Βλάχων.
Θεωρώ ότι όλοι έχουμε χρέος να διασώσουμε ό,τι μας δένει με τον τόπο μας για να μην ξεκόψουμε από το παρελθόν, από τις ρίζες μας, από την ιστορία μας. Μια ιστορία προϊόν προσωπικής δημιουργίας, γεμάτη δράση, πολύτιμα πορίσματα και εμπειρίες, σωστές και λαθεμένες επιλογές και εκτιμήσεις, που ωθεί τη ζωή μας προς το μέλλον με δύναμη δημιουργική και που στοχεύει αδιάκοπα προς τα εμπρός.
Πολύτιμοι ενθαρρυντές και αρωγοί στην προσπάθειά μου αυτή στάθηκαν τα μέλη του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βέροιας. Το υλικό το άντλησα από βιβλιογραφία που δανείστηκα από την πλούσια βιβλιοθήκη του Συλλόγου και από τη δημόσια βιβλιοθήκη Βέροιας. Σημαντική ήταν η βοήθεια που μου πρόσφεραν πρόθυμα οι κύριοι Γκαλαϊτσης Δημήτρης, που μου διέθεσε παλιό φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό ( κασέτα με αναπαράσταση βλάχικου γάμου από τα μέλη του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, που πραγματοποιήθηκε στο Χώρο Τεχνών Βέροιας την 15/03/1999), Μπέλλας Στέργιος, που μου παραχώρησε προφορική συνέντευξη και με διαφώτισε σε καίρια σημεία της εργασίας, όπως την καταγραφή βλάχικων εκφράσεων, ευχών του γάμου και γαμήλιων εθίμων, και ο Αυγέρος Νικόλαος, ο οποίος τραγούδησε τραγούδια του βλάχικου γάμου, που συμπεριλαμβάνονται στο δισκάκι παρουσίασης της εργασίας. Τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την ηθική παρότρυνση και την έμπρακτη υποστήριξη.
Εισαγωγή
Η εργασία «Οι Βλάχοι και ο Βλάχικος Γάμος» απαρτίζεται από οχτώ κεφάλαια που επιχειρούν να δώσουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα της ιστορίας των Βλάχων και να κάνουν γνωστό ό,τι τη σηματοδοτεί, όπως προέλευση, τόπος κατοικίας και ανάπτυξής τους, γλώσσα, αλφάβητο, τραγούδι, έθιμα.
Σήμερα, που γενικότερα η παράδοση, και το βλάχικο στοιχείο ειδικότερα βρίσκεται στη δύση του, προβάλλει έντονη, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η ανάγκη για την καταγραφή των πολιτιστικών, ιστορικών και γλωσσικών κειμηλίων αυτού του δυναμικού τμήματος του ελληνισμού. Επιγέννημα ιστορικών συνθηκών, οι βλάχοι αναδείχθηκαν σε δυναμικά στοιχεία με προσφορά στον εθνικό, πνευματικό και οικονομικό βίο, όχι μόνο της πατρίδας μας αλλά και του ευρύτερου βαλκανικού χώρου.
Ενώ οι Βλάχοι, στο νεότερο ιστορικό προσκήνιο, έχουν να αναδείξουν μεγάλους δασκάλους και πολεμιστές του γένους, καθώς και εμποροβιοτέχνες που στελέχωσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες όλης σχεδόν της Βαλκανικής, εντούτοις αντιμετωπίστηκαν ως μειονότητα και έπεσαν θύμα εθνικών και ιδεολογικών σκοπιμοτήτων, όπως και της ρουμανικής προπαγάνδας που δρούσε μέχρι το ’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αποσκοπούμε σε έμμεσα πολιτικά οφέλη. Εκτός από τις ιστορικές συγκυρίες, αίτια της παρακμής του βλάχικου στοιχείου - πρέπει να αναζητηθούν και στα συμφέροντα που θίγονταν από τη συμβολή τους στους πολιτικοοικονομικούς τομείς όπου δρούσαν.
Προσπάθεια της εργασίας αυτής είναι να γνωστοποιήσει τους Βλάχους, να παρουσιάσει το που πρωτοεμφανίστηκαν, πως επιβίωσαν στο πέρασμα των αιώνων, καθώς και την ετυμολογία της ονομασίας τους. Επιχειρείται αναδρομή στην ιστορία τους και αναγράφονται συνοπτικά οι σημαντικότερες μητροπόλεις τους, τα γεωγραφικά κέντρα που έδρασαν οικονομικά και αναπτύχθηκαν πνευματικά και πολιτισμικά. Καταγράφεται η εξέλιξη της βλάχικης γλώσσας, οι διάλεκτοι και το αλφάβητό της, μέσα από γραπτές μαρτυρίες.
Το τραγούδι αποτελούσε το φυσικότερο και εκφραστικότερο μέσο εξωτερίκευσης της σκέψης και των αντιλήψεων των Βλάχων. Παρουσιάζονται οι τρόποι εκτέλεσής του καθώς και τα μουσικά όργανα που το συνόδευαν, για να καταλήξουμε στις προσπάθειες που γίνονται σήμερα για τη διατήρησή του.
Σπουδαία και πλούσια σε συναισθηματισμό ήταν τα έθιμα του αρραβώνα και του γάμου. Με απλοϊκή ομορφιά αλλά και με περηφάνια οι Βλάχοι τελούσαν τις πατροπαράδοτες γαμήλιες εκδηλώσεις. Παρακολουθούμε βήμα βήμα τα έθιμα που συνδέονται με το σημαντικότερο, ίσως, γεγονός στη ζωή του ανθρώπου. Πρόκειται για μια παραστατική καταγραφή των διαδικασιών που συμβαίνουν στο προξενιό, στον αρραβώνα, πριν, κατά και μετά τη διάρκεια του γάμου.
Η διαπίστωση ότι σβήνουν τα τραγούδια, η γλώσσα και τα έθιμα Βλάχων επιστράτευσε κάποιους, που θεώρησαν χρέος τους να διατηρήσουν αλώβητη τη διαδρομή τους στην ιστορία, να ιδρύσουν συλλόγους που με τις δραστηριότητες τους θα περισώσουν και θα θυμίζουν στις επερχόμενες γενιές τους αγώνες και τις κατακτήσεις των «Αρωμούνων του ελληνισμού». Δίνονται όλοι οι Βλάχικοι Σύλλογοι, που είναι μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτισμικών Συλλόγων και γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη διαδρομή και στις δραστηριότητες του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βέροιας.
Στόχος της εργασίας είναι η παρουσίαση της ιστορίας των Βλάχων ανά τους αιώνες από τη στιγμή της εμφάνισής τους ως σήμερα, μιας ιστορίας που θα μπορούσε ν’ αποτελέσει υλικό εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα πλαίσια προσπαθειών που καταβάλλουν οι πολιτιστικοί φορείς του κράτους για τη διάσωση της παράδοσης.
«ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΚΑΙ ΒΛΑΧΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ»
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Μπαντραλέξη Αναστασίας
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΒΟΛΟΣ 2004-2005
Διαβάστε την εργασία online ή κατεβάστε την
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
Εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°. ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ
1.1 Η προέλευση και η ιστορία των Βλάχων
1.2 Οι Βλάχοι στη σύγχρονη ιστορία
1.3 ετυμολογία του όρου «Βλάχος»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2°. ΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ
2.1 Τα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου
2.2Τα βλαχοχώρια του Μαλακασίου : «χώρα Μετσόβου» και Βλαχοτζουμέρκο
2.3 Οι Βλάχοι του Ζαγορίου και της Κόνιτσας
2.4 Οι Βλάχοι της Βόρειας Πίνδου, τα βλαχοχώρια των Γρεβενών
2.5 Οι Αρβανιτόβλαχοι
2.6 Οι Βλάχοι της Μοσχόπολης και της γύρω περιοχής
2.7 Οι Βλάχοι του Γράμμου. Οι Γραμμουστιανοί Βλάχοι
2.8 Οι Βλάχοι της Βορειοδυτικής Μακεδονίας
2.9 Οι Βλάχοι της Βέροιας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3°. ΒΛΑΧΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
3.1 Γραπτές μαρτυρίες της βλάχικης γλώσσας
3.2 Διάλεκτοι
3.3 Βλάχικο Αλφάβητο
3.4 Λέξεις - εκφράσεις της βλάχικης διαλέκτου
3.5 βλάχικη γλώσσα σήμερα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4°. ΤΟ ΒΛΑΧΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
5.1 Εκτέλεση βλάχικων τραγουδιών
5.2 Βλάχικα μουσικά όργανα
5.3 Το βλάχικο τραγούδι σήμερα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5°. ΒΛΑΧΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
6.1 Το Προξενιό
6.2 Αρραβώνας
6.3 Οι Προετοιμασίες του γάμου
6.4 Το μυστήριο του γάμου
6.5 H νύφη στο σπίτι του γαμπρού
6.6 H εβδομάδα μετά το γάμο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6°. ΒΛΑΧΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ
7.1 Βλάχικοι Σύλλογοι - Μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτισμικών Συλλόγων
7.2 Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Βέροιας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7°
Συμπέρασμα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ