Η οικογένεια Μπούμπα καταγόταν από το Μέτσοβο, είχε δε έδρα και ορμητήριο προς τις διάφορες εστίες του ελληνισμού -με επίκεντρο αυτές της Ρωσίας- τα Ιωάννινα.
Πρόκειται για μια χαρισματική περίπτωση ηπειρωτικής πολυμελούς οικογένειας, από εκείνες που, στα δίσεχτα χρόνια της σκλαβιάς, διασκορπίστηκαν σε πολλά από τα τότε γνωστά μέρη του απόδημου ελληνισμού, χωρίς όμως ποτέ να διακόψουν τις μεταξύ τους οικογενειακές και εμπορικές σχέσεις, χωρίς να χαλαρώσουν την επικοινωνία τους με την ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Ήπειρο, και πάνω από όλα, χωρίς ποτέ να πάψουν να έχουν ως βασικό τους στόχο την προσφορά προς την υπόδουλη πατρίδα τους και τον αγώνα, κάτω από διάφορα μετερίζια, για την πνευματική καλλιέργεια και την εθνική αποκατάσταση του γένους μας.
Στα Ιωάννινα, όπου βασικά παραμένει, ο Δημήτριος Μπούμπας, η οικογένεια Μπούμπα θεωρείται ως μια από τις πιο ευκατάστατες οικογένειες της πόλης. Διατηρεί αλληλογραφία και στενές φιλικές σχέσεις με άλλες, εξίσου ευκατάστατες και γνωστές οικογένειες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει η πολυμελής οικογένεια των Μελάδων.
Δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα κοινά της πόλης των Ιωαννίνων, και είναι από τις οικογένειες εκείνες -μαζί με την οικογένεια των Μελάδων- που προσφέρει, κάθε τόσο, τη μεγαλύτερη οικονομική ενίσχυση, προκειμένου η πόλη να ανταποκριθεί στις φορολογικές της υποχρεώσεις.
Πιο γνωστό από τα μέλη της οικογένειας Μπούμπα είναι στους απόδημους ηπειρώτες ο Στέφανος Μπούμπας, ο οποίος, μαζί με τον αδελφό του Κύριλλο, ήταν, για πολύ καιρό, εγκατεστημένος στη Νίζνα της Τσαρικής Ρωσίας, ένα από τα πρώτα, και σπουδαιότερα, εμπορικά και πνευματικά κέντρα του απόδημου ελληνισμού της Ρωσίας.
Με αξιόλογη επιχειρηματική δραστηριότητα, και ανάλογη εθνική δράση, συνδέει τη ζωή του το άλλο μέλος της οικογένειας, ο Ιωάννης Μπούμπας.
Βασικό κέντρο της δραστηριότητας του η Μόσχα, στην οποία, εκείνη την εποχή, έχουν καταφύγει και αναπτύσσουν αξιόλογη δραστηριότητα, πολλοί Ηπειρώτες έμποροι, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν οι Ζωσιμάδες. Διατηρεί σχέσεις εμπορικές με τους αδελφούς του που βρίσκονται στη Νίζνα και στην Οδησσό. Ταυτόχρονα διατηρεί άριστες σχέσεις με άλλους Ηπειρώτες εμπόρους που βρίσκονται στη Μόσχα και αναπτύσσουν αξιόλογη δράση στα πλαίσια της Φιλικής Εταιρείας -αναλαμβάνει, μαζί μ\' αυτούς, ΄πρωτοβουλία για την αυτοπροαίρετη οικονομική εισφορά «εις βοήθειαν των επιχειρήσεων διά την ελευθερίαν του Έθνους». Γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αναπτύσσει, υπέρ αυτής "συνωμοτική" δράση με τη μετωνυμία "Απλούς". Βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη που έχει αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας, και συνυπογράφει με άλλους φιλικούς σχετικά έγγραφα προς αυτόν, με τα οποία τον ενημερώνουν για τις μυστικές ενέργειες της Εταιρείας στις παραμονές της έκρηξης της Επανάστασης. Η πλούσια εθνική του προσφορά αναγνωρίζεται από τους συμπατριώτες του εμπόρους της Μόσχας, και το 1827 τον βρίσκουμε ανάμεσα στους Επιτρόπους εκείνους που διαχειρίζονται τα χρηματικά κεφάλαια που οι Ηπειρώτες είχαν καταθέσει στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας και οι τόκοι τους προορίζονταν για τη λειτουργία των σχολείων που αυτοί είχαν ιδρύσει στην πόλη των Ιωαννίνων.
Δραστήριο επίσης μέλος της Φιλικής Εταιρείας αναδεικνύεται και ο Αναστάσιος Μπούμπας, έμπορος που δραστηριοποιείται στο Βουκουρέστι και στην Κωνσταντινούπολη, και βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Παράλληλα αναπτύσσει πρωτοποριακή εμπορική δραστηριότητα στην Οδησσό. Από τα υφιστάμενα σ\' αυτή την πόλη πενήντα επτά μεγάλα εμπορικά καταστήματα, τα είκοσι ήταν ελληνικά. Ανάμεσα σ\' αυτά, μεταξύ των πρώτων, ανήκε και το εμπορικό κατάστημα του Αναστάσιου Μπούμπα.
Η οικογένεια Μπούμπα είχε συνδεθεί φιλικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια, είχε αποκτήσει την εμπιστοσύνη του και ήρθε επανειλημμένα αρωγός στις εθνικές του δραστηριότητες, όπως ήταν αυτή της «Φιλομούσου Εταιρείας της Βιέννης». Έτσι, «το Φεβρουάριο του 1818 ο Καποδίστριας κατέθεσε -όπως γράφει ο Γριγκόρι Αρς- για ορισμένο χρονικό διάστημα, στους πλούσιους εμπόρους αδελφούς Μπούμπα από το Νέζιν (Νίζνα), οι οποίοι ζούσαν στη Μόσχα, 4000 δουκάτα. Από αυτό το κεφάλαιο, το οποίο επιστράφηκε το 1822, οι έμποροι αυτοί πλήρωναν στη Φιλόμουσο Εταιρεία από 9 μέχρι 12% ετησίως».
Η αναγνώριση της προσφοράς της οικογένειας Μπούμπα επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι τα μέλη της οικογένειας που βρέθηκαν προς το τέλος της ζωής τους στη Μόσχα ενταφιάστηκαν σε θέση περίοπτη, στον πιο κεντρικό διάδρομο του νεκροταφείου της Μονής Ντονσκόϊ απέναντι ακριβώς από τους τάφους των άλλων Ηπειρωτών που αναδείχθηκαν μεγάλοι Εθνικοί Ευεργέτες.
Η οικογένεια Μπούμπα, με καταγωγή από το Μέτσοβο, αποτελεί ένα απλό δείγμα του μεγάλου αριθμού του απόδημου ελληνισμού που ξεκίνησε από τη μικρή, αλλά γνωστή στο πανελλήνιο, ηπειρωτική αυτή πόλη, αναζητώντας τις χώρες της επαγγελίας, και, με την πάροδο του χρόνου, προσέλαβε χαρακτήρα καθοριστικού ιστορικού παράγοντα για τη νεότερη ελληνική πραγματικότητα και άνοιξε νέους ορίζοντες στην πολυκύμαντη ζωή της νεοελληνικής κοινωνίας. Αυτή την κοινωνία του Μετσοβίτικου απόδημου ελληνισμού, τη χρειαζόμαστε όλοι οι Έλληνες για να αντλήσουμε την απαραίτητη, για την επιβίωση του έθνους μας, δύναμη.
Στις 30 Ιανουάριου 1817, και μετά από πολύχρονες προσπάθειες, κατόπιν πρωτοβουλίας του Έλληνα από τη Νίζνα Στέφανου Μπούμπα, άνοιξε στη Νίζνα και η Ελληνική Σχολή του τσάρου Αλεξάνδρου, που είχε ιδρυθεί κατόπιν αποφάσεως του Αλεξάνδρου του Α’, ήδη από τις 3 Νοεμβρίου του 1811, ειδικά για τους Έλληνες νέους (κατ’ αρχήν τριάντα έξι άτομα). Χορηγοί της σχολής ήταν επίσης οι αδελφοί του Κύριλλος, Ιωάννης και Αναστάσιος Μπούμπας. Η Σχολή αποτελούνταν από τρεις τάξεις και το 1837 δίδασκαν εκεί τέσσερις δάσκαλοι. «Στη Σχολή της Νίζνας διδασκόταν ένα και μόνο γνωστικό αντικείμενο: ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική γλώσσα».
Σε αυτή διετέλεσαν διδάσκαλοι οι Χριστόδουλος Ιερόπαις και ο Νικόλαος Αρτηνός.
Οι απολογισμοί του Χριστόφορου Ιερόπαιδος, σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών το καλοκαίρι και το χειμώνα του 1823 (…) μας επιτρέπουν την βεβαιότητα, ότι στα μαθήματα του προσπαθούσε να αξιοποιήσει το χρόνο όχι μόνο για την εκμάθηση των κανόνων της γραμματικής, αλλά και για τη γνωριμία των μαθητών με την ηρωική ιστορία του ελληνικού λαού, τη λογοτεχνία της Ελλάδας και τον πολιτισμό της στο σύνολό του. Υπό την επίβλεψή του οι μαθητές μετέφραζαν κείμενα από τη λόγια γλώσσα στην απλή ελληνική, μελετώντας με τον τρόπο αυτό και έργα των αρχαίων συγγραφέων, λογοτεχνικά, ιστορικά και φιλοσοφικά. Όπως φαίνεται δεν υπήρχε έλλειψη υλικού για τη διδασκαλία των κειμένων αυτών.
Με την πάροδο του χρόνου, οι Έλληνες μαθητές της Σχολής μειώθηκαν και για τον λόγο αυτό, το 1868 η ελληνική γλώσσα αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα. «Για όσους από τους μαθητές ήθελαν να συνεχίσουν την εκμάθησή της, παρέχονταν σχετική δυνατότητα. Τους δίδασκε ο ιεροψάλτης της ελληνικής εκκλησίας της Νίζνας Alexandr Frolov. Ωστόσο, και τα μαθήματα αυτά συνεχίστηκαν μόνο μέχρι το 1872». Τυπικά, η Ελληνική Σχολή του Τσάρου Αλεξάνδρου στη Νίζνα έκλεισε τον Νοέμβριο του 1919 με την άνοδο στην εξουσία των Μπολσεβίκων, οπότε στο κτίριο της Σχολής, στεγάστηκε ένα απλό σοβιετικό σχολείο.
Ο ελληνισμός της Ρωσίας και η προσφορά του στο έθνος, έκδοση του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων “ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ”
G .M. Piatigorski, «Η Ελληνική Σχολή του Τσάρου Αλέξανδρου στη Νίζνα (1817-1919)» δημοσιευμένο στο Ο ελληνικός πολισμός στη Ρωσία (17ος-20ος αιώνας), έκδοση της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών
Οι τάφοι της οικογένειας Μπούμπα στη νεκρόπολη της Μονής Donskoy στη Μόσχα.
πηγή των παρακάτω φωτογραφιών η ιστοσελίδα του Συλλόγου Ελλήνων Μόσχας
