Οι Γραμμουστιάνοι Βλάχοι, διασκορπισμένοι σήμερα σε όλη τη Βαλκανική, προέρχονται ως γνωστόν από τα βλαχοχώρια του ορεινού όγκου του Γράμμου. Η βλάχικη αυτή ομάδα οικισμών με κέντρο τη Γράμμουστα ή Γράμμουστη, αποτελούνταν από τη Φούσα ή Φούσια, το Βετέρνικο ή Βετεάρνικ’, το Λιβάδι, το Πισκοχώρι, τον Άγιο Ζαχαρία ή Ζαγάρ’ ή Σφάντου Ζαχαρίε, την Αετομηλίτσα ή Ντένισκου ή Ντέντσκο, το Πληκάτι , την Κιάφα, τη Νικολίτσα ή Νικουλίτσα, την Άρζα και τη Δάρδα.
Ο ΤΡΑΝΟΣ ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ
Μια από τις μεγαλύτερες εορτές του χριστιανικού κόσμου είναι αυτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τον Δεκαπενταύγουστο. Είναι η εορτή της Μεγάλης Παναγίας (βλαχ. Στα-Μαρίι ατσιά μάρι), την οποία όλοι οι Βλάχοι τιμούν με ιδιαίτερη ευλάβεια. Κατά την εορτή αυτή της Θεομήτορος το πανηγύρι κρατά δυο μέρες σε όλα τα βλαχοχώρια.
Παλαιότερα οι κτηνοτρόφοι (βλαχ. τσέλνιτσι) πανηγύριζαν τη λήξη της γαλακτοκομικής περιόδου των γιδοπροβάτων1. Η πρώτη μέρα του πανηγυριού είναι αφιερωμένη σε όλους τους μη κτηνοτρόφους Κλεισουριώτες. Γλεντούν με δυο ή τρεις παρέες βιολιά στις δυο πλατείες του χωριού. Την ημέρα αυτή παρέες ανδρών επισκέπτονται με τα βιολιά τα σπίτια των κτηνοτρόφων, όπου τους περιμένουν στρωμένα τραπέζια με ψημένα αρνιά, βλάχικες πίτες, μανούρια και άφθονο κρασί.
Ένα βλάχικο τραγούδι απο την Ιεροπηγή Καστοριάς. Είναι ένα τραγούδι που λεει η γυναίκα στoν αντρα της που ειναι για πολύ καιρό στα πρόβατα μακριά από το σπίτι
| - Μα σβινιάϊ ούνε σιάρε ακάσε μπουρμπάτε σ' μεράτε - νου αβιαμ ακούι σ' αλάσ'΄όιλι μπουρμπάτε σ' μεράτε - αλάσλι ούνε σιάρε σ' κιάρε μπουρπάτε σ' μεράτε - ζντάου ούνε λίρε τ' ούνε σιάρε μπουρπάτε σ' μεράτε - μι τουκί μι φέτσιου κα τσιάρε μπουρμπάτε σ' μεράτε |
- Ας ερχόσουν ένα βράδυ στο σπίτι Άντρα και καημένε -δεν είχα σε ποιον να αφήσω τα πρόβατα Άντρα και καημένε -άφησε τα για μια βραδιά να χαθούν Άντρα και καημένε -σου δίνω μια λίρα για μια βραδιά Άντρα και καημένε -έλιωσα και έγινα σαν το κερί Άντρα και καημένε |
Κατά την εξάπλωση των Συρρακιωτών και συγκεκριμένα το 1730 στην οικουμένη για την ανεύρεση καλύτερης τύχης , μια τετραμελής οικογένεια με το όνομα Γκόγκας ήρθε και εγκαταστάθηκε με τα ζώα τους στη περιοχή του σημερινού Βαθυπέδου.Το χωριό βρίσκεται άνω και ανατολικά του χωριού Κράψη , απέχει από τα Γιάννενα περίπου 40 χιλιόμετρα και έχει υψόμετρο 1.150 περίπου μέτρα.Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν ¨Προυσβάλα¨ .Δυο εκδοχές υπάρχουν για το όνομα αυτό. Η μεν πρώτη από το Πες-Βάλη που σημαίνει κάτω από το ποτάμι , η δε δεύτερη από μια παράδοση σύμφωνα με την οποία οι τότε κάτοικοι του χωριού ξύρισαν κάποιον από το διπλανό χωριό που πήγε στο χωριό τους πράγμα που θεωρήθηκε από τους άλλους σαν προσβολή , χάριν όμως συντομίας το χωριό από Προυσβάλα λεγότανε και Προυσβάλα. Το 1930 το χωριό πήρε την σημερινή του ονομασία (ΒΑΘΥΠΕΔΟ) από την γεωγραφική του θέση , δηλαδή χωριό βρισκόμενο σε πεδιάδα περιβαλλόμενη από βουνά.