Βιβλιοπαρουσιάσεις

Επανεκδόθηκε και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ, με μαλακό καπάκι, μικρότερο σχήμα και σαφώς πιο προσιτή τιμή, ο δεύτερος τόμος, Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων, της βραβευμένης από την Ακαδημία Αθηνών τετράτομης ενότητας "Μελέτες για τους Βλάχους" του Αστέριου Ι. Κουκούδη.

Με ορόσημο το 1769, το έτος της πρώτης «καταστροφής» της Μοσχόπολης, οι Βλάχοι ξεκινούν την πλέον βεβαιωμένη «Διασπορά» τους από το Νότο προς το Βορρά. Μεγάλες ή μικρότερες ομάδες εγκαταλείπουν το μητροπολιτικό τους χώρο στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου, προς τον ορίζοντα των Βαλκανίων και ακόμη πιο πέρα. Πλημμυρίζουν τα μακεδονικά εδάφη, δημιουργώντας νέους οικισμούς στα ορεινά και παροικίες στις αναπτυσσόμενες πολιτείες. Φτάνουν στις πλαγιές της Ροδόπης, του Δυτικού Αίμου και τις πολιτείες της Βουλγαρίας. Εδραιώνουν εγκαταστάσεις στις πόλεις του Κοσόβου και της Σερβίας.

Κυρίες και κύριοι, απόψε θα αρχίσω πιο αισιόδοξα από άλλες φορές που καλούμαι να μιλήσω για κάποιο βλαχολογικό θέμα· δε θα θα πω ότι: «ότι όπως έχει πολλές φορές μέχρι τώρα τονιστεί, με το τέλος του 20ού αιώνα λήγει ουσιαστικά ο ιστορικός ρόλος των Bλάχων ως ενός διακριτού τμήματος του ελληνισμού, του οποίου αποτελούν εκλεκτό κομμάτι». Κι ο λόγος είναι ο τόπος αυτός και οι άνθρωποί του. Παρακολουθώ χρόνια κι εκτιμώ την πολιτιστική δραστηριότητα των Βλάχων της Βέροιας, που αποτελούν ιδρυτικό μέλος και έναν από τους πιο δραστήριους συλλόγους της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων· ιδίως όμως παρακολουθώ τους ανθρώπους του που προσπαθούν να προσεγγίσουν και επιστημονικά κάποια ζητήματα που έχουν σχέση με την αυτογνωσία τους και επιλέγουν να αναδείξουν τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητές τους μέσα στον ελληνικό κορμό.

Για τη ζωή και τις δραστηριότητες των Bλάχων, τα ήθη και τα έθιμά τους, τα τραγούδια και τους θρύλους τους, τις αγωνίες και τους αγώνες τους έχουν γραφεί πολλές χιλιάδες σελίδες, σε βαθμό που να μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι έχουν γραφεί σχεδόν τα πάντα γι' αυτούς. Όποιος, λοιπόν, επιχειρεί να ξανακαταπιαστεί με το θέμα πρέπει πράγματι να έχει κάτι καινούργιο να πει ή να δει τα πράγματα από μιαν άλλη, νέα σκοπιά, ή να φέρει στο φως νέα στοιχεία, για να μην  ξεπέσει σε κοινοτοπίες και χιλιοειπωμένα πράγματα.

Οι γηγενείς Μακεδονομάχοι πολέμησαν και αυτοί για την ελευθερία της Μακεδονίας, αλλά διέφεραν σε πολλά από τους επήλυδες Μακεδονομάχους, από τον Παύλο Μελά, τον Γεώργιο Τσόντο-Βάρδα, τον Ιωάννη Καραβίτη και άλλους, Ελληνικής, Βλαχικής, Αλβανικής ή Σλαβικής Φωνής, πολέμησαν για την Ελληνική Μακεδονία από κοινού με τους αλλους Έλληνες Μακεδονομάχους. Δεν διακρίνονταν από τους άλλους Έλληνες, ούτε οι ίδιοι διέκριναν τον εαυτό τους: Έλληνες όλοι για την Ελληνική Μακεδονία. Διακρίνονταν από τους άλλους, τους Νότιους Έλληνες, από το γεγονός ότι οι γηγενείς δεν ήταν περαστικοί όπως το νερό της βροχής, αλλά μόνιμοι, όπως τα ψηλά βουνά τους. Σε αντίθεση με τους επήλυδες οι γηγενείς Μακεδονομάχοιδεν χρειάζονταν διάκριση, επειδή ήταν διακεκριμένοι στον τόπο τους.
Τον χειμώνα οι επήλυδες Μακεδονομάχοι έφευγαν, όπως οι νομάδες, για τον θερμότερο Νότο: εκεί ξεχείμαζαν, εκεί στρατολογούσαν ή στρατολογούνταν, εκεί συνήπταν συμφωνίες. Οι γηγενείς, αντιθέτως, υπέμεναν τις κακουχίες και ανέμεναν την άνοιξη σκεπασμένοι από τα χιόνια της Μακεδονίας. Εκεί συνέχιζαν να εκκλησιάζονται στην Ορθόδοξη εκκλησία τους, να στέλνουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο. Η εμμονή στα πάτρια συνιστούσε αδιάσειστη ταυτότητα ελληνική.

Του Γιωργου Συνεφάκη.
Πριν ξεκινήσω την ομιλία μου για το βιβλίο «ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ» με συγγραφείς τον Κώστα Προκόβα και τον καθηγητή του Α.Π.Θ. Νίκο Κατσάνη, επιτρέψτε μου ένα μικρό σχόλιο, φαινομενικά εκτός θέματος:
Θα ήθελα να τονίσω έντονα το πόσο σημαδιακή είναι αυτή η σημερινή ημέρα. Συμπυκνώνει όλο αυτό που εγώ τουλάχιστον θεωρώ ότι είναι η Ελλάδα μας. Η άλλη Ελλάδα, η Ελλάδα της ευαισθησίας, η Ελλάδα της τρυφεράδας, αυτή που δεν ακκίζεται ή αποχαυνώνεται μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης, η Ελλάδα η σεμνή, η πραγματική Ελλάδα μας. Ένα μείγμα, ένα κράμα χαρμολύπης, όπου το συγκινησιακό εναλλάσσεται διαρκώς, μεταπηδάει με απόλυτα αρμονικό τρόπο από τη λύπη στη χαρά, από το τραγικό στο χαρωπό, από την δυσθυμία στην ανάταση της ψυχής, από το δάκρυ στο χαμόγελο. Κι αυτή η σύζευξη θα έλεγα ότι γίνεται με έναν τρόπο απολύτως ανθρώπινο, με έναν τρόπο απέριττης ευγένειας και ομορφιάς. Από το ετήσιο μνημόσυνο λοιπόν του πολυαγαπημένου μας Γιάννη Τριάρχου που τόσο μου λείπει -όπως και σε όλους μας-, στην παρουσίαση των βιβλίων του πολυαγαπημένου μας Κώστα Προκόβα. Από το “Αιωνία σου η μνήμη Γιάννη μας”, στο “Να είσαι πάντα γερός Κώστα μας”. Ένα δωρικό μεγαλείο. Από τη λύπη στη χαρά. Αυτή είναι η απόλυτη επιτομή της χαρμολύπης. Είναι τελικά ο κοινωνικός μας πλούτος, η συναισθηματική μας εστία, ο οίκος της ψυχής μας, το απόλυτο ελληνικό Ήθος, με την αρχαία έννοια του όρου. “Φύλαγέ λοιπόν Θεέ μου τουλάχιστον όσα έχουν πεθάνει”, αλλά “Φύλαγέ επίσης Θεέ μου και όσα δεν θα πεθάνουν ποτέ”. 

Έχουμε μπει για τα καλά σε μια εποχή τεχνολογικής επανάστασης που οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές με τα δίκτυα επικοινωνίας, τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία, η μα:ική παραγωγή και υπερκατανάλωση υλικών αγαθών έχουν αλλάξει τελείως τη Ζωή μας, την έχουν κάνει πιο ξεκούραστη, πιο άνετη, αλλα ταυτόχρονα πιο απαιτητική και πιο αγχώδη. Πανάρχαια ήθη και έθιμα ατονούν και αχρηστεύονται και οι ανθρώπινες σχέσεις όλο και πιο πολύ χαλαρώνουν. Επιπλέον οι ισορροπίες έχουν διαταραχθεί και το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται αλόγιστα. Στα πλαίσια αυτών των ραγδαίων αλλαγών πολλα παραδοσιακά επαγγέλματα χάθηκαν ή εξελίχθηκαν.

Η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, το 2010, μετέφρασε, κυκλοφόρησε και παρουσίασε πανηγυρικά το μνημειώδες έργο του καθηγητού Ντούσαν Πόποβιτς, Αρμάνοι Βλάχοι στα Βαλκάνια. Στις 499 σελίδες του τεκμηριώνει, βάσει Αρχείων, τη μακραίωνη επιβλητική παρουσία των βλαχοφώνων Αρμάνων Ελλήνων στα Βαλκάνια και στην ΑυστροΟυγγαρία, όπου καλλιέργησαν τα Ελληνικά Γράμματα, διέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό, κυριάρχησαν στην οικονομία και στην τοπική κοινωνία, ευεργέτησαν πλουσιοπάροχα το Γένος, συνέδραμαν δημιουργικά τους συνοίκους Λαούς και δημιούργησαν την αστική τάξη πολλών βαλκανικών χωρών. Σήμερα οι ύστατες οπισθοφυλακές τους αποτελούν στρατηγική εφεδρεία της Ελλάδος. Οι ανεκτίμητες πληροφορίες του βιβλίου παραμένουν ακόμη άγνωστες στην επιστήμη, στις ηγεσίες και στην κοινή γνώμη της χώρας. Προάγουν, όμως, την εθνική αυτογνωσία - προϋπόθεση απαραίτητη για την υπέρβαση της εθνικής κρίσης.
Πιστή στην αποστολή της η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών προσφέρει στους Εταίρους και στους φίλους της τον μνημειώδη τόμο στην τιμή των 5 ευρώ. Η προσφερομένη τιμή είναι συντριπτικά κατώτερη από το κόστος παραγωγής. Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να προμηθευθεί το βιβλίο στο ισόγειο βιβλιοπωλείο της Εταιρείας, οδός Εθνικής Αμύνης 4 Θεσσαλονίκη 546 21, ώρες 8.00΄-14.00΄. Επικοινωνία: τηλ: 2310260150, fax: 2310271501, e-mail: ems[@]ems.gr