Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω λέγοντας δύο λόγια για τον Αλμυρό, γιατί υποθέτω οι περισσότεροι σύνεδροι έρχεστε πρώτη φορά, αλλά και για να λύσω την απορία για τον τίτλο του συνεδρίου «…των Δύο Αλμυρών».
Ο Αλμυρός λοιπόν, στη θέση που βρισκόμαστε σήμερα, έχει μία ιστορία περίπου 600 ετών. Μητέρα πόλη του Αλμυρού υπήρξε η αρχαία Άλος, η οποία ήταν στην αρχαιότητα μία πόλη ανάμεσα στο βουνό Όθρυς και τις παραθαλάσσιες ακτές, 10 χλμ. από το σημερινό Αλμυρό, σε μια στρατηγική θέση ελέγχοντας τον δρόμο από Βορά προς Νότο. Ιδρυτής της ήταν ο μυθικός βασιλιάς Aθάμας και καταστράφηκε το 346 π.X. από τον Παρμενίωνα, στρατηγό του Φιλίππου του B΄. Το 302 π.X. περίπου, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε στην περιοχή Κεφάλωση την ελληνιστική Άλο η οποία καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό το 265 π.X.
Διασπορά των Βλάχων
Με ευγενή χορηγό το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών δημιούργησε μια βάση δεδομένων η οποία περιέχει, αποδελτιωμένες, τις αναφορές ξένων και Ελλήνων περιηγητών της Μακεδονίας.
Δεκαέξι συνολικά από τους σημαντικότερους περιηγητές του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, προερχόμενοι από την Αγγλία, τη Γαλλία, την Ελβετία, την Ιταλία και την Ελλάδα, αποτελούν τον ερευνητικό στόχο του ερευνητικού προγράμματος.
Μέσα από την αποδελτίωση του έργου τους δίνεται μια γλαφυρή εικόνα της Μακεδονίας όπως την είδε κάθε περιηγητής της σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο.
Ήδη από την ιστοσελίδα της http://www.ems.gr η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών παρέδωσε στο ελληνικό και στο διεθνές κοινό τα έργα των Γάλλων περιηγητών Cousinery, Pouqueville και Boissonas. Σε ένα φιλικό περιβάλλον ο χρήστης έχει ευχερή πρόσβαση στις αποδελτιωμένες πληροφορίες οι οποίες έχουν κατηγοριοποιηθεί με βάση τρεις θεματικούς άξονες: τα τοπωνύμια, τα πρόσωπα και τα θέματα. Μέσα από αυτές τις θεματικές ενότητες ξεδιπλώνεται η Ιστορία της Μακεδονίας με τη διαφορετική, κάθε φορά, μαρτυρία κάθε περιηγητή και προσφέρεται η δυνατότητα να διασταυρωθούν όλες οι πληροφορίες και οι εντυπώσεις των περιηγητών. Σταδιακά θα αναρτηθούν οι υπόλοιποι περιηγητές.
Ανάμεσα στους πληθυσμούς που κατοικούν στους νομούς Αργυροκάστρου, Αγ. Σαράντα, Δελβίνου, Πρεμετής, Ερσέκας κι ευρύτερα είναι και μια βλάχικη κοινότητα του κορμού φαρσερώτες. Αυτό το αρχαίο όνομα εδώ και 150 χρόνια το έχουν αντικαταστήσει με ένα άλλο όνομα. Μεταξύ τους αποκαλούνται «Μιτζιντόν» και «κουλούνια». Το πρώτο όνομα προέρχεται από το όνομα του χωριού Μετζιτιέ (σήμερα Κεφαλόβρυσο) των Ιωαννίνων, ενώ το δεύτερο προέρχεται από το όνομα της περιοχής της Κολόνια.
Όταν γύρω στα 1770 ξέσπασε το κίνημα των Ορλωφικών, τα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου βρίσκονταν σε μία πορεία ανάπτυξης, όπως κι άλλες ορεινές και προνομιούχες, για τα τότε δεδομένα περιοχές της Ελλάδας. Από τότε και μέχρι τα 1832 και τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, για περισσότερες από δύο γενιές, μία σειρά από δύσκολες κι αξεπέραστες καταστάσεις ήρθαν να αποδυναμώσουν, σταδιακά, και τελικά να εξαφανίσουν σχεδόν ολοκληρωτικά τις συνθήκες για μεγαλύτερη πρόοδο.