Οικονομία, επαγγέλματα, θρησκεία, εκκλησιαστικά μνημεία κ.α
Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 150 χρόνια από τότε που ο W. Μ. Leake (1835) πέρασε από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες και περιέγραψε με θαυμασμό αυτά τα δίδυμα βλαχοχώρια, ώστε να ασχοληθούν οι επιστήμονες με τη μελέτη του Συρράκου.
Το όμορφο νεοκλασικό κτίσμα της σημερινής εικόνας είναι γνωστό στους Λαρισαίους πάνω από έναν αιώνα. Πρόκειται για το κεντρικό κτίριο της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής, το οποίο είναι το πρώτο που αντικρίζει κάθε εισερχόμενος στους τεράστιους χώρους του οικοδομικού συγκροτήματός της.
Οι προβιομηχανικές κοινωνίες της Πίνδου και η συνολική τους παρουσία στο πλαίσιο των γεωγραφικών συνθηκών της ορεινής πραγματικότητας και των ιστορικών όρων που τις συγκρότησαν, αποτελούν τα τελευταία χρόνια αντικείμενο μελετών [1] .
Οι κοινόκτητοι πόροι, ή απλά κοινά, αποτελούν μια ειδική κατηγορία πόρων (φυσικών ή τεχνητών) που λόγω της μη-αποκλειστικότητας και της αφαιρεσιμότητας τους γίνονται αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης και οδηγούνται σταδιακά στην υποβάθμιση και την καταστροφή, γνωστή ως «τραγωδία των κοινών».
Στο ορεινό βλαχοχώρι Νυμφαίο της Μακεδονίας, σε υψόμετρο 1.350 μέτρων, υπάρχει μεγάλο δημόσιο ρολόι, με εξωτερικές όψεις που έχουν διάμετρο ενός μέτρου στις τέσσερις πλευρές του πύργου της επιβλητικής Νικείου Σχολής και φέρουν το όνομα ΩΜΕΓΑ και ΜΠΟΥΡΛΑ.
Οι ορεινοί οικισμοί της Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζουν ανάπτυξη της κοπαδιάρικης κτηνοτροφίας από τον 16ο αιώνα (Τσότσος 2011), η οποία, μέχρι και τον 20ό αιώνα, αποτέλεσε βασικό στοιχείο της τοπικής οικονομίας, καθώς γύρω από αυτήν αναπτύσσονταν και άλλες δραστηριότητες, όπως η επεξεργασία και διακίνηση κτηνοτροφικών προϊόντων, που οδήγησε στην ανάπτυξη του εμπορίου και των συναλλαγών με τον ευρύτερο χώρο.