Πολιτισμός

«Ψηφιακή» η Πολιτιστική Κληρονομιά των Βλάχων με τη συμβολή του Ιδρύματος ΕΓΝΑΤΙΑ Ηπείρου. Η πολιτιστική κληρονομιά των Βλάχων, όπως αυτή τεκμηριώθηκε και ψηφιοποιήθηκε με βάση το υλικό που διαθέτει το Ίδρυμα ΕΓΝΑΤΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ, είναι σήμερα στη διάθεση του εκπαιδευτικού κόσμου αλλά και όλων των ενδιαφερομένων σε όλο τον κόσμο. Παντρεύοντας την παράδοση με την τεχνολογία ανοίγουμε ένα παράθυρο προς τις ρίζες μας, τον πολιτισμό μας και επανακαθορίζουμε την πορεία μας στον κόσμο. Επισκεφτείτε τη Διαδικτυακή Πύλη που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Έργου «Ψηφιοποίηση και Προβολή Υλικού του Ιδρύματος ΕΓΝΑΤΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ» και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Ε.Π. «Ψηφιακή Σύγκλιση» με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας & της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανακαλύψετε την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά των Βλάχων και παρακολουθείστε δωρεάν μαθήματα τηλεκπαίδευσης. Σας περιμένουμε στο http://archives.epcon.gr. Η σελίδα βρίσκεται υπο διαρκή ενημέρωση και ανανέωση.

Περιβόλι 7 Σεπτεμβρίου. «Μέγας Εσπερινός» παραμονή της «Στα-Μαρία νιίκα» στον Άη Γιώργη. Στον ήχο της καμπάνας διαπερνά το «Μεσοχώρι» μία φράση: « βα ιάσα σίγνιλι». Ο κόσμος αφήνει την πλατεία και κινείται προς την «περιοχή», όπως ονομάζεται ο αυλόγυρος της εκκλησίας του Άη-Γιώργη.
Από τη δυτική πόρτα του ναού εξέρχονται με τάξη στην αυλή, πρώτα το εκκλησίασμα κρατώντας τις οικογενειακές του εικόνες και παρατάσσεται δεξιά κι αριστερά του πλακόστρωτου περιγράμματος στη νοτιοδυτική πλευρά εξωτερικά του ναού.
Ακολουθούν τα παιδιά με τα εξαπτέρυγα, και κατόπι βγαίνουν απ’ το ναό οι εύζωνοι κρατώντας «Σίγνιλι», το μεγάλο «μπριγιάκι» του Αγίου Γεωργίου με τα δύο μικρότερα και την ασημοσκέπαστη εικόνα του προστάτη του τόπου Αγίου.

Αν κάποιος επιχειρήσει να κατανοήσει τη συναισθηματική σχέση των Συρρακιωτών με το χώρο τους, το γενέθλιο τόπο στο παρελθόν, τη φαντασιακή εντοπιότητα για τους γεννημένους στο αστικό κέντρο απογόνους των παλιών ημινομάδων[1], η διερεύνηση της ταξινόμησης των εκκλησιών που υπάρχουν μέσα στα όρια της Συρρακιώτικης γεωγραφίας είναι ένας ασφαλής οδηγός. Εκτός από τον άγιο Νικόλαο, το Συγκέντρου (Άγιος Πέτρος αρχικά, Άγιοι Απόστολοι στη συνέχεια)[2], ο Προφήτης Ηλίας, ο Σωτήρας και η Παναγία οριοθετούν τον καλοκαιρινό χρόνο, την ευφρόσυνο περίοδο, κατά την οποία η κοινότητα ανασυγκροτούνταν μετά την αναγκαστική χειμωνιάτικη υπερορία  της στον κάμπο[3]. Ο εορτολογικός κύκλος που προαναφέρθηκε συνεχίζει να λειτουργεί ως συνεκτικός ιστός για τη διεσπαρμένη στα αστικά κέντρα κοινότητα, με κορύφωση το Δεκαπενταύγουστο[4].

Βλάχοι-Αρμάνοι οδίτες, δηλ. φύλακες οδικών διαβάσεων, και αγωγιάτες / κιρατζήδες* μεταφορείς ανθρώπων και αγαθών, στοίχειωναν κάποτε την πιο πολυσύχναστη και πιο σημαντική περιοχή του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου στον χώρο της χερσονήσου του Αίμου, την Ήπειρο και τη Μακεδονία, τις οποίες διέσχιζαν η Βασιλική Οδός των Μακεδόνων και η Εγνατία Οδός των Ρωμαίων, την αλλιώς Calea atsea Marea «Τον Μεγάλο Δρόμο» των Βλάχων. Οι πρώτοι βλαχόφωνοι αγωγιάτες, που καταγράφονται από την Ιστορία, είναι αυτοί που στις αρχές του 7^ουαιώνα συμπορεύονται με τον βυζαντινό στρατό σε εκστρατεία εναντίων των Αβάρων, όταν η μούλατου ενός γέρνει το φορτίο με τις αποσκευές και ο σύντροφός του τον ειδοποιεί με το περιβόητο πια torna, torna, frater «γέρνει,γέρνει, αδερφέ!».