Εισαγωγή – Παραδοσιακές μετακινήσεις στον Ασπροπόταμο
Για τους Βλάχους, «όλα είναι δρόμος». Εστιάζοντας στους κτηνοτρόφους, η ζωή τους ήταν εδώ και αιώνες συνυφασμένη με τη μετακίνηση από τα πεδινά προς τα ορεινά την άνοιξη, με τον αντίστροφο δρόμο το φθινόπωρο, και αυτή η διαδρομή επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο απαράλλακτη («... μον' καρτερούν την άνοιξη, το Μάη, το καλοκαίρι, να βγουν οι βλάχοι στα βουνά ...»). Αλλά και οι έμποροι, οι κατοπινοί άρχοντες και μεγάλοι ευεργέτες, είχαν έντονο το κίνητρο της μετακίνησης, από τα χωριά και τις κωμοπόλεις της ορεινής Ελλάδας στις μητροπόλεις της Ευρώπης. Και αν για τους ορεσίβιους Ασπροποταμίτες το πιο σημαντικό γεγονός του 19^ου αιώνα ήταν αναμφίβολα η εμφάνιση διακρατικών συνόρων, οπότε και από την ‘απεραντοσύνη’ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας βρέθηκαν ξαφνικά λίγες αναπνοές αρχικά εκτός και κατόπιν εντός των ορίων του Ελληνικού κράτους, ο 20^ος αιώνας τούς σημάδεψε ως προς τις ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο μετακίνησής τους, οπότε και κοπιαστικές διαδρομές πολλών ημερών εξελίχθηκαν σε σύντομες μετακινήσεις λίγων ωρών.

ΕΚ ΓΡΕΒΒΕΝΩΝ 18 Ὀκτωβρίου 1892
(Ἰδιαιτέρα ἀνταπόκρισις τῆς «Φωνῆς τῆς Ἠπείρου»)
Οἱ Ρωμοῦνοι.-Αἳ διαβολαὶ τῶν.-Δὲν ὑπάρχει Ἕλλην Διδάσκαλος
Εἷς τὸ χωρίον Κρανιὰ τῆς ἐπαρχίας μας, τὴν πεφημισμένην Βλαχοκρανιᾶν, οἱ κάτοικοι δὲν ἔχουν διδάσκαλον διὰ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, διότι τοὺς ἐκδιώκει ἡ ὀθωμανικὴ κυβέρνησις τὴ εἰσηγήσει τῶν Ρωμούνων καὶ ἴδια τοῦ ἐκ Βωβούσης προδότου ἰατροῦ Ζήση, οἵτινες μόνον τοῦτο τὸ ἔργον ἔχουσι νὰ διαβάλλωσι κάθε Ἕλληνα διδάσκαλον ὡς εὐρισκόμενον ἐν συνενοήσει μὲ τᾶς ἑλληνικᾶς ἀρχάς. Πρέπει νὰ ληφθῆ πρόνοια τὶς περὶ τούτου, ἴνα μὴ οἱ κάτοικοι βαρυνόμενοι μὲ τὸ νὰ βλέπωσι τὰ τέκνα τῶν πλανώμενα εἰς τᾶς ἐρημίας καὶ μὴ διδασκόμενα, ἀναγκασθοῦν ἔκοντες ἄκοντες νὰ τ' ἀποστέλουν εἷς τὸ Ρωμουνικὸν σχολεῖον, εἷς τὸ ὁποῖον διδάσκουν μόνον τὰ ρωμουνικὰ τρεῖς ἀμαθέις καὶ ἀσήμαντοι ὑπὸ πάσαν ἔποψιν δάσκαλοι.

Φωνή της Ηπείρου, 23 Οκτωβρίου 1892, Έτος Α', Αριθμ. 6

Το Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2014 και ώρα 8 μ.μ. στον Πολιτιστικό Πολυχώρο «Δημήτρης Χατζής» στα Ιωάννινα, το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών παρουσιάζει το βιβλίο του Χρήστου Π. Βασιλείου, «Το τελευταίο τσελιγκάτο από το Βαθύπεδο Ιωαννίνων» (Ιωάννινα – 2013).
Ο Δήμαρχος Βορείων Τζουμέρκων, κ. Ιωάννης Σεντελές θα απευθύνει χαιρετισμό και στη συνέχεια για το βιβλίο θα μιλήσει ο Βασίλης Νιτσιάκος, Καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Μιχάλης Αράπογλου, Αρχιτέκτονας, ο Γιώργος Θεοδώρου, Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Βαθυπεδιωτών Ιωαννίνων και ο συγγραφέας.
Τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου θα διατεθούν για τους σκοπούς της ΕΛΕΠΑΠ Ιωαννίνων.

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Οἱ Ρωμοῦνοι. Κατωτέρω δημοσιεύομεν ἀλληλογραφίας ἐξ Ἰωαννίνων περιγράφουσαν σκηνᾶς αἴτινες ἔλαβον χώραν ἐν Περιβολίῳ, κομοπόλει παρὰ τὸν Πίνδον. Ἐκεῖ οἱ Ρωμοῦνοι εἰσέδυσαν πρὸ πολλοῦ διὰ παντοίων θεμιτῶν καὶ ἀθεμίτων μέσων καὶ κατόρθωσαν διὰ μεγάλων ὑλικῶν θυσιῶν νὰ προσελκύσωσι τινὰς ὑπὸ τὴν σκέπην αὐτῶν. Καθ' ἑκάστην δὲ εἰς τὴν κωμόπολιν ταύτην λαμβάνουσι χώραν ἄγριαι σκηναί. Οἳ ρωμουνισταὶ βία προσπαθούσι ν' ἀφαιρέσωσιν ἐκκλησίας καὶ σχολεῖα ραδιουργούσι τοὺς χριστιανοὺς καὶ πᾶν κακόηθες μέσον μετέρχοντια κατ' αὐτῶν. Δρὰξ ἀρχιὰ καὶ μεμετρημένη συνταράσσει καθ' ἑκάστην τοὺς λοιποὺς κατοίκους καὶ ἐγείρει θόρυβον ἁπλῶς καὶ μόνον, ὅπως γίνη λόγος ὅτι ἓν Ἠπείρω ὑπάρχουσι ρωμοῦνοι. Ποὶοι ὅμως εἶναι οἱ ρωμοῦνοι οὗτοι; οἱ ὀλίγοι ταραξίαι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων αἳ γυναῖκες γεννῶσαι δὲν δέχονται τᾶς εὐχᾶς τῆς ἐκκλησίας παρὰ τοῦ σκιρτήσαντος ἐκ τῆς ὀρθοδοξίας Παπαδημήτρη, ἀλλὰ ἐκζητούσι ταύτας παρὰ τοῦ ὀρθοδόξου ἱερέως εἷς ὂν πλήρη ἔχουσιν ἀφοσίωσιν καὶ πίστην ἀντὶ πάσης θυσίας καὶ προτιμώσι ν' ἀποθάνωσιν ἄνευ ἐκκλησιαστικῆς πομπῆς ἢ νὰ προπεμφθώσιν εἰς τὸν τάφον ὑπὸ τῶν Παπιστανῶν; Εἶναι λοιπὸν οὗτοι ρωμοῦνοι ἢ εἶναι δυνατὸν νὰ ἐκληφθώσιν ὡς τοιοῦτοι οἱ ὀλίγοι ἐκεῖνοι οἵτινες χάριν ὑλικῶν συμφερόντων προσποιοῦνται τὸν Ρωμοῦνον;