Βλάχοι και ελληνισμός

(ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ)
Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί ακροατές της ΕΡΑ ΒΟΛΟΥ, Χρόνια πολλά.
Είμαι ο Σπύρος Τσιανάκας, Πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βόλου και μαζί μου είναι η κυρία Ελένη Κατσώρα, Φιλόλογος και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την ΕΡΑ Βόλου για αυτή την ευκαιρία που μας δίνει να κάνουμε την δική μας εκπομπή, μέσα από τον επιτυχημένο θεσμό «Κάνε την εκπομπή σου». Την τεχνική επιμέλεια της εκπομπής την έχει ο κύριος Γιάννης Δημάκος.

Μουσική, Τράσιας Φώτης ''ΣΟΦΙΑ'' (4,10)

Κυρίες και Κύριοι, η σημερινή εκπομπή είναι αφιερωμένη στην Επανάσταση του 1821 και στην συμβολή των βλαχόφωνων Ελλήνων για την ανεξαρτησία του Έθνους. Η Επανάσταση του 1821 είναι ένα αθάνατο σύμβολο τόσο για εμάς τους Έλληνες όσο και για όλο τον κόσμο. Συμβολίζει το Άφθαρτο του Πνεύματος και του Πολιτισμού.Ένας λαός, ένα σύνολο ανθρώπων με κοινή γλώσσα και ταυτόσημες αντιλήψεις για τον κόσμο, τη ζωή και την πορεία στην Ιστορία, που κατοικεί σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο του κόσμου, έζησε για αιώνες ολόκληρους κάτω από την εξουσία ενός άλλου λαού με τελείως διαφορετική πολιτισμική και συλλογική ταυτότητα και χαρακτήρα και παρ΄ όλα αυτά αξίωσε ξανά την ελεύθερία του, να ορίζει μόνος του τη μοίρα του πάνω στις βάσεις και στις αξίες που έθεσαν οι πρόγονοί του.

Κυρίες καί κύριοι, Τό επονομαζόμενο «Βλαχικό Ζήτημα», μέ ενεργή παρουσία άνω τών 150 ετών στήν πολιτική καί διπλωματική αρένα, καί όχι μόνον τής χώρας μας, εμφανίζει πλέον όλες εκείνες τίς νοητικές στρεβλώσεις καί ερμηνευτικές παραμορφώσεις, οί οποίες νομοτελειακά αναπτύσσονται καί ανδρώνονται σέ τέτοιου είδους χρονίζουσες αλυσιτελείς, θά υποστήριζα παθογενείς, πολιτικές καταστάσεις, γιά τίς οποίες όμως, όλως περιέργως, κανείς τελικά δέν επιθυμεί πραγματικά τήν ριζική επίλυση καί τήν οριστική ίασή τους.
Οσο καί εάν η διαπίστωση αυτή μάς ξενίζει, από διαφορετικές πάντοτε οπτικές γωνίες ορώμενη, έν τούτοις είμαστε δυστυχώς αναγκασμένοι νά αποδεχθούμε εκ τών πραγμάτων τήν υπαρκτή αυτή στήν καθημερινή μας ζωή πραγματικότητά της. 

Πρόσφατα η Ρουμανία εξεβίασε το Βελιγράδι να αναγνωρίσει «βλάχικη μειονότητα» στη Σερβία, ενώ η ρουμανική προπαγάνδα συνεχίζεται - και στην Ελλάδα. Ως γνωστόν, ευθύς μετά την ίδρυσή της η Ρουμανία επί τουλάχιστον 73 συνεχή χρόνια μεταξύ 1870-1943 δαπάνησε ποταμούς χρυσού για να πείσει τους βλαχόφωνους Ελληνες ότι τάχα «είναι Ρουμάνοι», αλλά απέτυχε οικτρά. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον απαράβατο κανόνα. Από το 1960 συνεχίζει με ηπιότερους τρόπους την προσπάθεια εκμαυλισμού, προσφέροντας υποτροφίες και άλλα προνόμια σε οποιονδήποτε Βαλκάνιο νέο, προερχόμενο απλώς από βλαχόφωνη οικογένεια, έστω και μεικτή. Απέτυχε στην Ελλάδα, αλλά έχει επιτυχίες στα Σκόπια και στην Αλβανία.

Στους καιρούς μας, ωστόσο, το ζήτημα δεν περιορίζεται μόνο στη ρουμανική προπαγάνδα. Τα τελευταία 25 χρόνια ισχυρά ξένα κέντρα επιχειρούν συστηματικά να αναγνωρισθεί διεθνώς στα Βαλκάνια ένα ξεχωριστό «Διαπεριφερειακό Εθνος Βλάχων» με αντίστοιχες «μειονότητες» σε καθεμιά βαλκανική χώρα. Ο στόχος είναι προφανής: εσωτερικές έριδες έως συγκρούσεις στα σπλάχνα του καθενός λαού, αποσταθεροποίηση των επιμέρους βαλκανικών κρατών χωριστά και τελικά περαιτέρω κατακερματισμός της Βαλκανικής.

Η Θεσσαλονίκη, κεντρική πύλη, οικονομικό και πολιτιστικό μητροπολιτικό κέντρο των Βαλκανίων επί 20 περίπου αιώνες, συνδέεται ανέκαθεν άρρηκτα με τους Βλάχους. Άλλωστε είμαστε οι μόνοι που στη λαλιά μας διασώζουμε το αρχαιότατο όνομά της. Ιδού τρεις αποκαλυπτικοί προαιώνιοι δεσμοί:
1. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στον Θερμαϊκό κατά τους Μηδικούς Πολέμους, πριν 2.500 σχεδόν χρόνια, υπήρχαν τρία κεντρικά πολίσματα: η Θέρμη, η Χαλάστρα και η Αλία. Αυτές συνένωσε, μετά δύο περίπου αιώνες, ο Βασιλεύς Κάσσανδρος σε μια μεγάλη πόλη στην οποία έδωσε το όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Θεσσαλονίκη. Αλία στην αρχαία ελληνική σημαίνει θαλασσινή και αλμυρή: άλς η αλμυρή θάλασσα και άλας το αλάτι της. Το άλας στη λατινική ονομάζεται sal-salis και στη λαλιά μας sare και, γι’αυτό, εμείς οι Βλάχοι ονομάζουμε Saruna τη Θεσσαλονίκη, δηλαδή Αλία όπως την ονόμαζε ο Ηρόδοτος. Την ονομασία Saruna βρήκαν μετά. χίλια χρόνια στα χείλη των γηγενών Βλάχων οι Σλάβοι τον 60 αιώνα μ.Χ. και, έτσι, την ονόμασαν Σόλουν.
2. Στα Αρχεία της Βενετίας φυλάσσεται έγγραφο του 1430 με το οποίο η Σύγκλητος εξουσιοδότησε τον Ενετό Βάϊλο της βενετοκρατούμενης Θεσσαλονίκης να στρατολογήσει Βλάχους πολεμιστές. Αυτοί τότε πολέμησαν τους Οθωμανούς πολιορκητές υπερασπιζόμενοι μέχρις ενός τη Θεσσαλονίκη τους την οποία είχαν εγκαταλείψει οι πλείστοι άλλοι κάτοικοί της.