Εμείς οι Αρμάνοι είμαστε πια οι τελευταίοι Έλληνες που λατινοφώνησαν προφορικά. Επί δεκαεπτά αιώνες έως και τον Μακεδονικό Αγώνα υπηρετήσαμε το Γένος με τα άρματα στο χέρι μεταξύ άλλων.
Περίληψη
Μετά την αναγέννηση, αρκετοί φωτισμένοι άνθρωποι- κυρίως στη Δύση- όλο και πιο συχνά μετέφραζαν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Έτσι οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται σε επαφή με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, κύρια συστατικά του οποίου ήταν ο αθλητισμός και οι αθλητικοί αγώνες. Η κορωνίδα των αγώνων αυτών ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες (Ο.Α.), για τους οποίους όλο και πιο συχνά γίνονταν λόγος για αναβίωση.
Ο Κοκκινοπλός, ένα απομονωμένο βλαχοχώρι με μακραίωνη ιστορία είναι κτισμένος σε μια από τις επίκαιρες διαβάσεις του Ολύμπου, που συνδέουν τη Θεσσαλία με τη Μακεδονία. Λόγω της θέσης του (υψόμετρο 1250 μ.), αλλά και της ιδιοσυγκρασίας των κατοίκων έμενε ελεύθερος και σχεδόν ανεπηρέαστος από την άμεση τουρκική παρουσία των πέντε αιώνων.
1. Έθνος και Εθνικισμός: Συλλογική ταυτότητα και Ιδεολογία. Γενικό θεωρητικό πλαίσιο
Ο εθνικισμός περιγράφεται ως η παθολογία της σύγχρονης ιστορίας και αναζητούνται οι λόγοι για τους οποίους έννοιες όπως ‘εθνότητα’ και ‘εθνικότητα’ έχουν αποκτήσει ιστορική υπόσταση, μετασχηματίστηκαν μέσα στο χρόνο και κατέχουν προφανή «συναισθηματική νομιμότητα».1 Κατά τον Anderson, αν και οι έννοιες του ‘έθνους’, της ‘εθνότητας’ και της ‘εθνικότητας’ είναι δύσκολο να οριστούν, βρίσκονται στο κέντρο της πολιτικής ζωής της εποχής μας. Ο εθνικισμός έγινε υποκατάστατο της κοινωνικής συνοχής, αντικατέστησε άλλες συνεκτικές παραδόσεις (εκκλησία, βασιλική οικογένεια κλπ) και ως κοινωνική πια συνταγή ορίζει πως η ανθρωπότητα πρέπει να οργανωθεί σε ένα κόσμο εθνικών κρατών.2 Την δημιουργία εθνών – κρατών και τη λογική της αφομοίωσης που την συνόδευσε διαδέχθηκε έντονος προβληματισμός σχετικά με τα εθνοτικά και φυλετικά αισθήματα που το κράτος φαινόταν να αγνοεί και που, όπως αναφέρει ο Cohen, συχνά δεν χρειάζονταν άλλη αιτιολόγηση πέρα από το κοινό «αίμα» και εκφράζονταν με όρους όπως «οι δικοί μας άνθρωποι» έναντι «αυτών».3
Οι Βλαχόφωνοι Έλληνες, οι οποίοι πρωτοστάτησαν σε όλους τούς εθνικούς αγώνες, δεν ήταν δυνατόν να απουσιάσουν από την προετοιμασία και διεξαγωγή του μεγάλου αγώνα της εθνικής μας παλιγγενεσίας. Η συμβολή τους στη θετική έκβαση της επαναστάσεως του 1821 υπήρξε πολύπλευρη και πολυδιάστατη. Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο Βλαχόφωνος Ελληνισμός έδωσε εθνικούς αγωνιστές, διδασκάλους του Γενους, εθνικούς ευεργέτες και νεομάρτυρες αγίους της Εκκλησίας μας, οι οποίοι πρόσφεραν τα πάντα για να έλθει το "ποθούμενον".
Προεπαναστατικά, το σύνολο σχεδόν των κλεφταρματωλών ήσαν Βλαχόφωνοι. Από την αντίσταση των Βλαχοφώνων κατά του Τούρκου κατακτητή αναφέρουμε τις επαναστατικές πρωτοβουλίες του Καραμιχάλη στον Όλυμπο το 1489, των βορειοηπειρωτών το 1752 με τον Ματθαίο Παπαγιάννη και τον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος Ιωακείμ και την εξέγερση του Μητροπολίτου Λαρίσης Διονυσίου του Φιλοσόφου, στην οποία πήραν μέρος οι βλαχόφωνοι της Πινδου.
Αδήριτες οικονομικές, πολιτικές και δημογραφικές ανάγκες ώθησαν τους κατοίκους της Βόρειας Ελλάδας, κυρίως της Ηπείρου και της Μακεδονίας, να μεταναστεύσουν κατά την Τουρκοκρατία στις χώρες της Βαλκανικής και της Κεντρικής Ευρώπης, όπου δημιούργησαν ανθηρές ελληνικές παροικίες. Οι Έλληνες απόδημοι, με τη σκληρή και τίμια εργασία τους, απέκτησαν μεγάλη οικονομική επιφάνεια και μπόρεσαν έτσι να βοηθήσουν τις γενέτειρές τους που ήταν τότε υπόδουλες, αλλά να ευεργετήσουν ακόμη και τις θετές τους πατρίδες.
Η παρουσία ελληνικού στοιχείου, κυρίως βλαχοφώνου, στις σερβικές περιοχές, ανάγεται από τα μέσα του 18ου αιώνα. Προέρχεται κυρίως από τη δυτική Μακεδονία (Μπλάτσι, Κλεισούρα, Καστοριά, Κοζάνη) αλλά και από την Βόρεια Ήπειρο,τα Γιάννενα και τη Μοσχόπολη. Οι Βλάχοι, κυρίως έμποροι και ξενοδόχοι, εγκαταστάθηκαν κατά μήκος του εμπορικού δρόμου στον άξονα από Θεσσαλονίκη προς Βελεσσά-Σκόπια-Νις-Βελιγράδι –Νόβισαντ-Πέστη-Βιέννη αλλά και βορειότερα έως το Πόζναν της Πολωνίας με τους ονομαστούς Μοσχοπολίτες εμπόρους κρασιού.
Οι Βλάχοι ή οι αυτοαποκαλούμενοι Αρμάνοι στις σερβικές περιοχές αποκαλούνται από τους ντόπιους Σέρβους «Τσιντσάροι». Αναφορικά με την προέλευση του παρωνυμίου αυτού δεν υπάρχει σύμφωνη γνώμη ανάμεσα στους μελετητές. Κάποιοι θεωρούν ότι προέρχεται από το λατινικό «quinque = πέντε» προκειμένου να αποδώσει το στοιχείο εκείνο που απέμεινε από την πέμπτη Ρωμαϊκή λεγεώνα.