ΕΚ ΖΑΓΟΡΙΟΥ
9 Νοεμβρίου 1892
(Ἰδιαιτέρα ἀνταπόκρισις τῆς Φωνῆς τῆς Ἠπείρου)
Οἱ Ρωμοῦνοι - Ἁρπαγὴ παίδων - Συκοφαντίαι γονέων - Ὑποχώρησης ἑλληνικοῦ στοιχείου - Οἱ διδάσκαλοι Λεσνίτσης καὶ Βωβούσης.
Οἱ Ρωμοῦνοι, οἵτινες ἕως τώρα περιωρίζοντο μόνον εἰς ἁρπαγὰς ναῶν καὶ σχολείων, ἤδη ἀνέπτυξαν εἶδος τί μανίας πρὸς ἁρπαγὴν παίδων. Μετ' ἐκτάκτου ἐνδιαφέροντος παρατηροῦνται παρακολουθοῦντες τᾶς προόδους τῶν εἰς τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα φοιτώντων βλαχοπαίδων καὶ μεταχειρίζονται καὶ παρ' αὐτοὶς καὶ παρὰ τοὶς γονεύσιν αὐτῶν πᾶν κολακευτικὸν καὶ δελεαστικὸν μέσον, ἰδίως χρήματα, πρὸς προσηλυτισμὸν αὐτῶν. Ἰδίως μεγάλην ἐνδεικνύουσιν ἐπιθυμίαν ἴνα προσελκύσωσιν εἰς τὰ δύκτια τῶν τοὺς ἐκ τοῦ γυμνασίου Ἰωαννίνων ἀποφοιτώντας, εἰς τοὺς ὁποίους ὑπόσχονται ἐπὶ ἁδρὰ μισθοδοσία διδασκαλικᾶς καὶ δημοσῖας θέσεις, εἴτε δωρεὰν σπουδᾶς εἰς Βλαχὶαν καὶ Εὐρώπην. Ἐννοεῖται ὅμως ὅτι ὡς ἐπὶ τὸ πλέιστον ἐνταύθα ἀποτυγχάνουν οἱ δύσμοιροι! Ἀλλὰ τότε, ἀντὶ νὰ ὑποχωρήσουν, ἀλλάζουσι τὴν ἀλωπεκῆν καὶ μὲ μορφὴν τίγρεως προσέρχονται εἰς τᾶς κυβερνητικᾶς ἀρχὰς καὶ συκοφαντοῦν κατὰ διαφόρους τρόπους τοὺς γονεῖς τῶν παίδων.
Ιστορίες - γεγονότα
ΕΚ ΣΕΡΒΙΩΝ
1 Νοεμβρίου 1892
(Ἰδιαιτέρα ἀνταπόκρισις τῆς Φωνῆς τῆς Ἠπείρου)
Ἐπιθέσεις Ρωμούνων καθ' ἱερέως - Παπαζήσης, Παπακώστας, Παπαγιάννης - Συμπλοκή - Ἡ γενειὰς τοῦ Ρωμούνου Παπαγιάννη - Ἐκβίασις ἐκκλησίας.
Τελευταίως, καθ' ἢν ἐποχὴν ἐτοιμάζοντο οἱ Σαμμαρινιῶται νὰ κατέλθωσι πρὸς παραχείμασιν εἰς Θεσσαλίαν, Μακεδονίαν καὶ Ἤπειρον, ἔτεραι ταραχαὶ ἔλαβον χώραν μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὀπαδῶν τῆς Ρωμουνικῆς προπαγάνδας. Ἀρχηγοὶ τῆς προπαγάνδας ἐνταύθα θεωροῦνται κάποιοι Παπαγιάννης καὶ Παπακώστας. Ὁ Παπαγιάννης εἶναι ὄνομα καὶ πράγμα παπάς, ἄνθρωπος σκαιοῦ καὶ κακούργου χαρακτῆρος, ὅστις μετὰ τὴν ἀποσκίρτησίν του εἰς τὴν προπαγάνδαν, παρ' ἢς ἐμυήθη τὰ τοῦ καθολικισμοῦ, κατέστη τόσον αἱμοβόρος καὶ φοβερὸς ὥστε οἱ συμπατριῶται τοῦ τὸν ἐπωνόμασαν βλαχιστὶ Παπά-Λοῦπον, ὁ ἔστι μεθερμηνευόμενον Παπά-Λύκον. Ὁ δὲ Παπακώστας, ὀνόματι Ζήσης, εἶνε γόνος παπὰ ἀπὸ τὴν μαύρην βαφὴν τοῦ δέρματός του, ἀπὸ τὸ ὠστεῶδες καὶ ρικνὸν σῶμα του, καὶ ἀπὸ τὸ ἄγριον καὶ κακοηθὲς βλέμμα του, εὐθὺς ἅμα τὸν ἀντικρύση τὶς κατανοεῖ τὴν κακοῦργον ψυχήν, ἢν περικλείει ἐντός του.
“1884 ιουλίου 27. σιμίοσι κάνο ότι σίμερον κλέφτες άρπαξαν τι
Δούκο του Κουλάκι κε τι Λινούσιο του Θοδορί.
Ιουλίου 31. ι κλέφτες ίταν σααρκατσιάνι κε από δικί μας πατριότε
ο γιόργι ντάλας κε ο φλέγκας κε ο γιφτοστρατίς με τι μεγάλι σι-
μουρία ο ντουνιάς δε βγένι ντιπ όξο. Μόνο τασκέρια γιρίζουν.”
Για τον Φλέγκα ούτε είχαμε ακούσει ούτε είχαμε διαβάσει τίποτε. Αποταθήκαμε στον κ. Ευάγγελον Αβέρωφ-Τοσίτσαν, που είχε ακούσει γι αυτόν, όχι βέβαια από τη θεία του τη Βασιλαρχόντισσα (=Βασίλισσα κι αρχόντισσα), γιατί όσες φορές τη ρωτούσε ταραζόταν και ερχόταν σε άσχημη κατάσταση με την ανάμνηση αυτής της μεγάλης δοκιμασίας, αλλά από πρόσωπα πάλι συγγενικά:
Οι αρχοντάδες του Μετσόβου καθόντανε στο Κουλτούκι, όπου όχι μόνο απαγορευόταν να μπουν άνθρωποι της δεύτερης τάξης σ' εκείνη την πλατεία, αλλά και να περάσουν ακόμα απ' τον διπλανό δρόμο.
Η Ναζιστική επιχείρηση «Πάνθηρας» και η καταστροφή του χωριού μας
Στις 18 Οκτωβρίου του 1943, το Ηλιοχώρι έζησε τη καταστροφικότερη ημέρα της ιστορίας του. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής μπήκαν στο χωριό μας και κατέστρεψαν ότι έβρισκαν στο διάβα τους, εκτελώντας το προγραμματισμένο σχέδιο με την κωδική ονομασία «Πάνθηρας».
Ανάλογη τύχη είχαν και πολλά χωριά του Ζαγορίου αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Οι ζημιές που προκάλεσαν στην Ήπειρο οι Γερμανοί Ναζιστές είναι ανυπολόγιστες, τόσο σε απώλεια ανθρώπινου δυναμικού, όσο και στην καταστροφή περιουσιών. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και οι καταστροφές κειμηλίων ιστορικής και θρησκευτικής αξίας που έγιναν στα χωριά μας. Μόνο από τον Ιούλιο του 1943 ως τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, στις διάφορες επιχειρήσεις που έκαναν οι Γερμανοί στην περιοχή μας, μέρος των οποίων ήταν και η επιχείρηση «Πάνθηρας», κάηκαν 315 χωριά και σκοτώθηκαν 2614 Έλληνες. Τα στοιχεία αυτά τα δημοσιεύει ο Γερμανός συγγραφέας Χέρμαν Φρανκ Μάγερ στο δίτομο έργο του «Αιματοβαμένο Εντελβάις».