Αν κάποιος επιχειρήσει να κατανοήσει τη συναισθηματική σχέση των Συρρακιωτών με το χώρο τους, το γενέθλιο τόπο στο παρελθόν, τη φαντασιακή εντοπιότητα για τους γεννημένους στο αστικό κέντρο απογόνους των παλιών ημινομάδων[1], η διερεύνηση της ταξινόμησης των εκκλησιών που υπάρχουν μέσα στα όρια της Συρρακιώτικης γεωγραφίας είναι ένας ασφαλής οδηγός. Εκτός από τον άγιο Νικόλαο, το Συγκέντρου (Άγιος Πέτρος αρχικά, Άγιοι Απόστολοι στη συνέχεια)[2], ο Προφήτης Ηλίας, ο Σωτήρας και η Παναγία οριοθετούν τον καλοκαιρινό χρόνο, την ευφρόσυνο περίοδο, κατά την οποία η κοινότητα ανασυγκροτούνταν μετά την αναγκαστική χειμωνιάτικη υπερορία  της στον κάμπο[3]. Ο εορτολογικός κύκλος που προαναφέρθηκε συνεχίζει να λειτουργεί ως συνεκτικός ιστός για τη διεσπαρμένη στα αστικά κέντρα κοινότητα, με κορύφωση το Δεκαπενταύγουστο[4].

Κăρτ6ούν αλ Αρμăν’ ντι Βέργια
Τα Χριστούγεννα (Κăρτ6ούν) είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Η νηστεία αυτής της Σαρακοστής ξεκινάει από τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου). Πριν τα Χριστούγεννα οι Βλάχες της Βέροιας καθάριζαν τα σπίτια τους και έφτιαχναν τα γλυκά τους (κουραμπιέδες, ρεβανί, μπακλαβά, κλπ). Σαν Χριστόψωμο έφτιαχναν το γνωστό επτάζυμο ψωμί( φταζμίτκου πăνι), το οποίο ήταν ένα ποιοτικό, αφράτο και μυρωδάτο ψωμί φτιαγμένο με μαγιά από ρεβίθι. Η Βλάχα ασχολούνταν σχεδόν μια ημέρα για να το πετύχει και όταν το έφτιαχνε, δεν ήθελε κανέναν δίπλα της για να μην ‘ματιαστεί’ και δεν φουσκώσει όπως έπρεπε. Η αλήθεια ήτανε ότι η παρασκευή του ήθελε πολύ προσοχή και κατάλληλη θερμοκρασία.

Βλάχοι-Αρμάνοι οδίτες, δηλ. φύλακες οδικών διαβάσεων, και αγωγιάτες / κιρατζήδες* μεταφορείς ανθρώπων και αγαθών, στοίχειωναν κάποτε την πιο πολυσύχναστη και πιο σημαντική περιοχή του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου στον χώρο της χερσονήσου του Αίμου, την Ήπειρο και τη Μακεδονία, τις οποίες διέσχιζαν η Βασιλική Οδός των Μακεδόνων και η Εγνατία Οδός των Ρωμαίων, την αλλιώς Calea atsea Marea «Τον Μεγάλο Δρόμο» των Βλάχων. Οι πρώτοι βλαχόφωνοι αγωγιάτες, που καταγράφονται από την Ιστορία, είναι αυτοί που στις αρχές του 7^ουαιώνα συμπορεύονται με τον βυζαντινό στρατό σε εκστρατεία εναντίων των Αβάρων, όταν η μούλατου ενός γέρνει το φορτίο με τις αποσκευές και ο σύντροφός του τον ειδοποιεί με το περιβόητο πια torna, torna, frater «γέρνει,γέρνει, αδερφέ!».