Όταν το 17ο αιώνα (1668) ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά (ή Εβλιγιά) Τσελεμπή αφιέρωνε στο περιηγητικό του σύγγραμμα ένα ολόκληρο κεφάλαιο, με τίτλο «Έπαινος του μεγάλου θέρετρου των Σερρών», αναφερόμενος στο ασύγκριτο φυσικό κάλλος του και το κλίμα, δεν είχε άδικο.

Στο δεύτερο αυτό τόμο της ενότητας “Μελέτες για τους Βλάχους” επιχειρείται η καταγραφή των μητροπολιτικών οικισμών των Βλάχων, παράλληλα με τη λεπτομερή εξέταση των εξόδων και της διασποράς τους στη Βαλκανική.

Εάν ρωτήσεις έναν Βλάχο "τι είναι τα βλάχικα, γλώσσα ή διάλεκτος;" θα περιέλθει σε δύσκολη θέση. Ο λόγος αυτής της αμηχανίας οφείλεται αφενός στην άγνοια που συντηρήθηκε από την ελληνική πολιτεία και αφετέρου από τους διαχειριστές του βλάχικου ζητήματος, άσχετους τόσο με την επιστήμη όσο και με την ιστορία.

Οι Βλάχοι στο Μετζητιέ κείνα τα χρόνια, παντρεύονταν όλοι το Δεκαπενταύγουστο, τ'ν ημέρα τ'ς Παναγιάς, κι ετύχαινε τ'ν ημέρα κείνη να γένουνται και δεκαπέντε και περ'σσότερες χαρές.