ΕΚ ΜΕΤΣΟΒΟΥ 10 Δεκεμβρίου 1892 Ιδιαιτέρα ανταπόκρισης «Φωνής της Ηπείρου»
Αθώωσις του Εξάρχου - Επάνοδος του - Ανοσιουργήματα αντιθέτου μερίδος - Ο νέος Έξαρχος - Οι Ρωμούνοι.
Εντεύθεν δεν έχω τί να σας αναγγείλω ειμή μόνον την κακομοιρίαν που μας δέρνει. Προ είκοσι περίπου ημερών αφίκετο εκ Κωνσταντινουπόλεως ο τέως Έξαρχος Μετσόβου Δωρόθεος, ένθα έιχε μεταβή προσκληθείς παρά του Πατριάρχου όπως απολογηθή δια την προσαχθείσαν αυτώ άτιμον κατηγορίαν εκ μέρους της αντιθέτου μερίδος, της και πολυπληθεστέρας δυστυχώς, και εκ της οποίας συκοφαντίας ηθωώθη παντελώς καθ' α αγγέλλεται εκείθεν. Μετέβη όθεν την παρελθούσαν Κυριακήν υπό την ιδιότητα του Πατριαρχικού Εξάρχου εις την Εκκλησίαν όπως ιερουργήση, ειδοποιηθείς όμως εγκαίρως παρά φίλων του ότι οι αντίθετοι δεν θα τον άφινον να λειτουργήση και θα συνέβαινεν ό,τι και το παρελθόν θέρος την ημέραν των Αγίων Αποστόλων, καθ' ήν ευρέθη άνθρωπος να τον προσβάλλη εν ω έβγαινεν απο τον ιερόν με τα άγια, αποκαλέσας αυτόν ανάξιον.
Έπεσαν τα Γιάννινα, έπεσαν τα Γιάννινα, έπεσαν τα Γιάννινα. Οι πολεμικές επιχειρήσεις του 1912-1913 είχαν αναστατώσει την ήρεμη και ήσυχη καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού μας.
Το παρακάτω κείμενο του Κουκουλιώτη δασκάλου Κώστα Λαζαρίδη είχε δημοσιευτεί το 1983 στο περιοδικό «το Ζαγόρι μας». Είχε γραφτεί με αφορμή τη συμπλήρωση, τότε, των 70 χρόνων από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και της ευρύτερης περιοχής.
«Συμπληρώνονται φέτος εβδομήντα χρόνια από τότε που έσπασε η αλυσίδα της μακρόχρονης Τούρκικης σκλαβιάς και τυραννίας για τα Γιάννινα και κατά συνέπεια και για το Ζαγόρι μας. Εβδομήντα χρόνια από τότε που ο λαμπρός ήλιος της λευτεριάς φώτισε εθνικά το Ζαγορίσιο μας χώρο. Δικαιολογημένα πανηγυρίζουμε στις 21 του Φλεβάρη τη μέρα της χρονογύριστης Εθνικής μας χαράς. Πανηγυρίζουμε τη μέρα αυτή το χρονικό ορόσημο δυο διαφορετικών εποχών και εθνικών καταστάσεων. Χρονικό ορόσημο, που έκλεισε η σκληρή και μαύρη εποχή της Τουρκοκρατίας και άνοιξαν καινούριες σελίδες για την ιστορία του Ηπειρωτικού χώρου, σελίδες κάτω από τη σκιά της γαλανόλευκης. Χαιρετίζουμε πανηγυρικά αυτή τη μέρα σαν μέρα που παραδόθηκαν τα κλειδιά του Μπιζανίου στα νικηφόρα Ελληνικά στρατεύματα που ύψωσαν τη σημαία στα θρυλικά Γιάννινα απ’ όπου σκόρπισε αυτή στον Ηπειρωτικό αέρα τα μηνύματα της λευτεριάς και της μεγάλης Εθνικής χαράς.
Η εγκατάσταση των Μοσχοπολιάνων Βλάχων στον χώρο της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η παρούσα εισήγηση τοποθετείται ακριβώς στο σημείο εκείνο που οι συντεταγμένες του χώρου και του χρόνου «συναντώνται» στα εδάφη της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης του 18ου αιώνα. Την περίοδο δηλαδή, κατά την οποία το στέμμα των Αψβούργων μοναρχών, μετά από μια σειρά μακροχρόνιων μαχών, συνθηκολογεί τελικά με την παραπαίουσα αυτοκρατορία των Οθωμανών δημιουργώντας νέους όρους στην καθημερινή ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Εκεί ακριβώς λοιπόν, σε εκείνο το τέμνον σημείο, που δημιουργείται, πρέπει να αναζητήσουμε και να προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τη Μοσχοπολίτικη παρουσία στην περιοχή της Βαλκανικής και της Κεντρικής Ευρώπης.
Ο χάρτης της ιστορικής αφήγησης, στο μακρύ ταξίδι των Μοσχοπολιτών, έχει ως αφετηρία το οροπέδιο που ενώνει τα βουνά της Όπαρης και της Οστροβίτσας, στα δυτικά των λιμνών Πρεσπών και της Αχρίδας1 . Οι πολύβοοι και πολυσύχναστοι δρόμοι των καραβανιών και των κιρατζίδων2 , στις εμπορικές διακλαδώσεις των οποίων αναπτυσσόταν ένα πολυεδρικό σύστημα εθνικών, κοινωνικών, οικονομικών και θρησκευτικών αξόνων, προκάλεσαν πολύ νωρίς το ενδιαφέρον των Μοσχοπολιτών.