ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΙ ΚΟΥΤΣΟΒΛΑΧΩΝ
Επιστολή μητροπολίτου Βελλάς και Κονίτσης
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Πάνυ ασμένως υποβάλλω τη Υ.Θ.Π τας συνημμένας διαμαρτυρίας των κατοίκων των Βλαχοφώνων χωρίων Παλαιοσελίου, Πάδων, Αρματόβου, Βράζας, Φούρκας και Μετζητιέ της ταπεινής μου επαρχίας, εξ ων αριδήλως καταφαίνεται, ότι οι Βλαχόφωνοι ούτοι ήσαν αείποτε και εισί χριστιανοί Ορθόδοξοι, πιστά τέκνα της Ανατολικής Εκκλησίας και ειλικρινέστατα αφωσιωμένοι εις τας ιεράς παραδόσεις της Μητρός Εκκλησίας και του Γένους. Επί τούτοις κτλ.

Εν Κονίτση, τη 17 Σεπτεμβρίου 1907
† Ο Βελλάς και Κονίτσης ΣΠΥΡΙΔΩΝ

Κατά την δεκαετία 1890-99 στο Ντομπρίνοβο υπηρετούσε ως ιεροψάλτης ο Αντώνιος Γκόγκας ή Γώγος, ο όποιος απεφάσισε να γίνει παπάς, όπως ήταν η επιθυμία των κατοίκων, που υπέγραψαν και πρακτικό και το έστειλαν στον Μητρόπολη Ιωαννίνων.
Πλην όμως ο Δεσπότης ηρνείτο την χειροτονία, διότι κατά την εξομολόγηση του διεπιστώθη ότι η σύζυγος του (μέλλουσα παπαδιά) είχε κάμει αποβολή και κατά τον Δεσπότη αποτελούσε κώλυμα. Αυτό όμως εκρατείτο μυστικό. Οι κάτοικοι ανυπομονούσαν να δουν τον Γκόγκα παπά, και με απεσταλμένους παρακαλούσαν το Δεσπότη, ο όποιος απαντούσε αρνητικά, χωρίς ν’ ανακοινώνει και το λόγο.
Απελπισμένοι τώρα οι κάτοικοι κατέφυγαν στον εκ Βρυσοχωρίου γέροντα Αδαμάντιον Κουνάβον, που υπηρετούσε ως ιεροψάλτης στον Άγιο Νικόλαο αγοράς Ιωαννίνων. Τον παρεκάλεσαν να πάει εκ μέρους των στο Δεσπότη και να διαβίβαση την παράκληση των κατοίκων Ντομπρίνοβου να χειροτόνηση τον Γκόγκα ιερέα.
Ο Δεσπότης απήντησε αρνητικώς και συγχρόνως εξεμυστηρεύθη το λόγο της αρνήσεως του στον Κουνάβο, ο όποιος κ’ έγραψε στη δημογεροντία Ντομπρίνοβου ότι δεν μπορεί να γίνει ο Γκόγκας παπάς.

Σε δυόμισι μήνες το Ζάππειο Μέγαρο οφείλει να μνημονεύσει τα 150χρονα μετά θάνατον αυτού του μεγάλου Εθνικού Ευεργέτη. Προκαταλαμβάνω της εναπομείναντος περιόδου για να θυμίσω στη μεγάλη ελληνόβλαχη κοινότητα, δώθε και εκείθε συνόρων, μαζί και στον υπόλοιπο βορειοηπειρωτικό ελληνισμό, αν προλαβαίνουν ας τιμήσουν τη μνήμη του Ευάγγελου Ζάππα πρωτίστως ως εθνικού ήρωα. Τιμή που οι διαχρονικές ελληνικές κυβερνήσεις ανέκαθεν έχουν στερήσει σ’ αυτόν και σε όλους τους ήρωές μας, παρόλο που από την Άνω Ήπειρο έτρεξαν σε κάθε γωνιά της επαναστατημένης Ελλάδας θυσιάζοντας εαυτούς για την ανεξαρτησία της.
Για όσους γνωρίζουν ολίγα ο Ευάγγελος Ζάππας υπήρξε υπασπιστής του Σουλιώτη πολέμαρχου Μάρκου Μπότσαρη σε όλους τους πολέμους του Σουλίου, μέχρι τελευταίως της Σπλάντζας. Μετά τον θάνατο αυτού του θρυλικού αγωνιστή συνέχισε τον αγώνα μαζί με τον αξιομνημόνευτο καπετάν Κίτζο Τζαβέλα όπου αρίστευσε με ανδραγαθήματα σε όλα τα πεδία μαχών, Ήπειρο, Μεσολόγγι, Κόρινθο, Άμφισσα, Άμπλιανη, και τιμώμενος με τον βαθμό του ταξιάρχη τέθηκε επικεφαλής όλων των βλαχοχωριών του Σαλώνου.

ΓΕΝΙΚΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ - ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΤΣΕΛΙΓΚΑΤΟΥ 

Ο αναγνώστης θα μπορούσε να θέσει το εξής ερώτημα: Τι μας ενδιαφέρει τώρα να μάθουμε για τα τσελιγκάτα και ποια ήταν αυτά, μιας και το θέμα αυτό ανήκει πλέον στο παρελθόν. Παρόλα αυτά, θεωρούμε ότι αξίζει τον κόπο να αναφερθούν και αυτό θα διαπιστωθεί με τα παρακάτω γραφόμενα.
Οι συντεχνίες, ενώσεις δηλαδή που προστατεύουν ένα επάγγελμα, αποτέλεσαν ένα σημαντικό φαινόμενο στην βυζαντινή εποχή και ιδιαίτερα στον ελληνικό πολιτισμικό χώρο της Τουρκοκρατίας. Τέτοιες «συνεταιρικές» ενώσεις ήταν οι τεκτονικές ενώσεις (χτίστες-μαραγκοί), τα καραβάνια (αγωγιάτες), οι ενώσεις ψαράδων, ορυχείων, ναυτικών κλπ (καθολικό φαινόμενο στην περίοδο της τουρκοκρατίας).
Ειδικότερα, οι κτηνοτρόφοι δημιούργησαν από παλιά ένα είδος άτυπου κτηνοτροφικού ορεινού συνεταιρισμού, το τσελιγκάτο, όπως επικράτησε να λέγεται, οργάνωση που διακρίθηκε για το δυναμισμό και την αντοχή της σχεδόν μέχρι την εποχή μας.