Οικονομία, κοινωνία και κοινωνικό φύλο σε μια κοινότητα του Πωγωνίου (Ήπειρος)*
Πριν προχωρήσω στο θέμα μου για τη θέση της γυναίκας θα κάνω μια σύντομη αναφορά στην οικονομία και την κοινωνία των Βλάχων του Κεφαλόβρυσου ή Μετζιτιέ.
Ο ορεινός χώρος της Μερόπης (Νεμέρτσικας) είναι ο τόπος της οικονομικής δραστηριότητας (ημινομαδικής κτηνοτροφίας) των Αρβανιτόβλαχων κατοίκων του Κεφαλόβρυσου (πρ. Μετζιτιέ) Πωγωνίου, το οποίο είναι κτισμένο στους πρόποδες του βουνού. Το Κεφαλόβρυσο είναι κτισμένο σε υψόμετρο 650 μ. Την παλαιά ονομασία του (Μετζιτιέ) την οφείλει, σύμφωνα με την παράδοση, στο σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ, ο οποίος διέθεσε το χώρο για να χτιστεί το χωριό, μεταφέροντας τους κατοίκους από την Παλιόχωρα (της οποίας τα ερείπια βρίσκονται σε υψόμετρο 1.000 μ. περίπου στη Νεμέρτσικα. Αυτό συνέβη μετά την εξόντωση του Αλή Πασά από τους Τούρκους, με τον οποίο οι ντόπιοι Βλάχοι (Αρβανιτόβλαχοι) είχαν πολύ στενές σχέσεις. Το μέτρο αυτό απέβλεπε στον άμεσο έλεγχο τους από τις τουρκικές αρχές, γιατί ήταν πάντα ανήσυχα και επαναστατικά στοιχεία. Το 1991 το Κεφαλόβρυσο είχε 1.122 μόνιμους κατοίκους, ενώ το 1940, ο πληθυσμός του ήταν 1.463 κάτοικοι. Μεγάλο μέρος των κατοίκων μετοίκισε μετά το 1960 στη Γερμανία, ενώ πολλοί άλλοι εγκαταστάθηκαν στα Γιάννενα, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.

Η ρουμανική προπαγάνδα αποτέλεσε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας φαινόμενο ιδιότυπο. Ενώ έπρεπε να εκφράζει, όπως συνέβαινε με τα άλλα βαλκανικά κράτη, τους πόθους του ρουμανικού λαού για την απελευθέρωση των δούλων αδελφών που βρίσκονταν στις επαρχίες της Αυστροουγγαρίας, με την επενέργεια παραγόντων, που υπηρετούσαν τους σχεδιασμούς μιας ανεδαφικής μεγαλοϊδεατικής πολιτικής και τις περιστασιακές ανάγκες, στράφηκε προς άλλες κατευθύνσεις, άσχετες κατά βάση με τους πόθους του λαού που εξέφραζε. Έτσι, ο αλυτρωτικός αγώνας των Ρουμάνων της Τρανσυλβανίας και των άλλων γειτονικών περιοχών τοποθετήθηκε σ' ένα πεδίο, όπου ο συμβιβασμός και οι χαμηλοί τόνοι αποτελούσαν χαρακτηριστικά στοιχεία της δραστηριότητας που αναπτυσσόταν· κι όλα αυτά για χάρη μιας πολιτικής που απέβλεπε στη διάσωση «αδελφών», σκορπισμένων σ' όλη την έκταση της Βαλκανικής, σε περιοχές όπου δεν υπήρχε καμιά ελπίδα να επεκταθεί η κυριαρχία του ρουμανικού κράτους. Οι «αδελφοί» ήταν οι Κουτσόβλαχοι. Η ομοιότητα ορισμένων στοιχείων του γλωσσικού ιδιώματος που χρησιμοποιούν με τη ρουμανική γλώσσα, θεωρήθηκε από τους Ρουμάνους ως η κύρια απόδειξη της φυλετικής συγγένειας και πάνω σ' αυτό στηρίχτηκε η οργάνωση της προπαγάνδας τους.

Σκοποί του Μεγαλολιβαδιώτικου γάμου της δεκαετίας του ‘60
Οι σκοποί ενός Μεγαλολιβαδιώτικου γάμου της δεκαετίας του ’60 αποτελεί το περιεχόμενο του νέου μουσικού CD του Λαογραφικού Συλλόγου Μεγαλολιβαδιωτών Πάικου Θεσσαλονίκης αφιερωμένου στα πενηντάχρονα του Συλλόγου.
«…Η δεκαετία του ‘60 είναι αυτή που βρίσκει την πλειοψηφία των Μεγαλολιβαδιωτών στον κάμπο, διάσπαρτους και μόνιμα πλέον εγκατεστημένους στα αστικά κέντρα γύρω από το Πάϊκο, και κυρίως στη Θεσσαλονίκη. Ο γάμος (νούμτα), είναι το μεγάλο κοινωνικό γεγονός που δίνει την ευκαιρία ανταμώματος συγγενών και φίλων. Γίνεται με όλη τη σειρά που απαιτεί το γεγονός στους Βλάχους από τα Μεγάλα Λιβάδια του Πάϊκου Κιλκίς. Το βλάχικο γαμήλιο γλέντι (νούμτα αρμανεάσκα) γίνεται την παραμονή, χωριστά, στην αυλή του πατρικού σπιτιού του γαμπρού και της νύφης, συμμετέχουν δε σ’ αυτό τόσο οι συγγενείς (νουμτάρι) όσο και όλη η γειτονιά (βιτσίνα). Οι χάλκινες μουσικές μπάντες (όργανι) όπως του μπάρμπα Τάκη απ’ την Κλεισούρα, αλλά και άλλων από την υπόλοιπη Μακεδονία, εμπλουτίζουν και παντρεύουν τα διάφορα μουσικά ακούσματα του μεγάλου γεγονότος.

ΕΚ ΖΑΓΟΡΙΟΥ
9 Νοεμβρίου 1892
(Ἰδιαιτέρα ἀνταπόκρισις τῆς Φωνῆς τῆς Ἠπείρου)
Οἱ Ρωμοῦνοι - Ἁρπαγὴ παίδων - Συκοφαντίαι γονέων - Ὑποχώρησης ἑλληνικοῦ στοιχείου - Οἱ διδάσκαλοι Λεσνίτσης καὶ Βωβούσης.
Οἱ Ρωμοῦνοι, οἵτινες ἕως τώρα περιωρίζοντο μόνον εἰς ἁρπαγὰς ναῶν καὶ σχολείων, ἤδη ἀνέπτυξαν εἶδος τί μανίας πρὸς ἁρπαγὴν παίδων. Μετ' ἐκτάκτου ἐνδιαφέροντος παρατηροῦνται παρακολουθοῦντες τᾶς προόδους τῶν εἰς τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα φοιτώντων βλαχοπαίδων καὶ μεταχειρίζονται καὶ παρ' αὐτοὶς καὶ παρὰ τοὶς γονεύσιν αὐτῶν πᾶν κολακευτικὸν καὶ δελεαστικὸν μέσον, ἰδίως χρήματα, πρὸς προσηλυτισμὸν αὐτῶν. Ἰδίως μεγάλην ἐνδεικνύουσιν ἐπιθυμίαν ἴνα προσελκύσωσιν εἰς τὰ δύκτια τῶν τοὺς ἐκ τοῦ γυμνασίου Ἰωαννίνων ἀποφοιτώντας, εἰς τοὺς ὁποίους ὑπόσχονται ἐπὶ ἁδρὰ μισθοδοσία διδασκαλικᾶς καὶ δημοσῖας θέσεις, εἴτε δωρεὰν σπουδᾶς εἰς Βλαχὶαν καὶ Εὐρώπην. Ἐννοεῖται ὅμως ὅτι ὡς ἐπὶ τὸ πλέιστον ἐνταύθα ἀποτυγχάνουν οἱ δύσμοιροι! Ἀλλὰ τότε, ἀντὶ νὰ ὑποχωρήσουν, ἀλλάζουσι τὴν ἀλωπεκῆν καὶ μὲ μορφὴν τίγρεως προσέρχονται εἰς τᾶς κυβερνητικᾶς ἀρχὰς καὶ συκοφαντοῦν κατὰ διαφόρους τρόπους τοὺς γονεῖς τῶν παίδων.