Η μουσικοχορευτική παράδοση του Πωγωνίου είναι πλούσια και έχει τη δική της ιδιομορφία,  που οφείλεται σε ιστορικούς, κλιματολογικούς, ανθρωπολογικούς, κοινωνιολογικούς και άλλους παράγοντες.
Το πολυφωνικό τραγούδισμα “a capella” είναι παράδοση με αρχαίες ρίζες. Έχει ομαδικό και φωνητικό χαρακτήρα και στηρίζεται στις ανημίτονες και πεντατονικές μουσικές κλίμακες. Το πολυφωνικό τραγούδι αποτελείται από δύο, τρεις και τέσσερις φωνές (πάρτης, γυριστής, κλώστης ή ρίχτης, που σολάρουν, και ομαδικό ισοκράτημα).
Παρόλο που το πολυφωνικό τραγούδισμα συρρικνώνεται, ακόμα και σήμερα δρουν πολυφωνικά σχήματα με πρωτότυπες μελωδίες και εξαιρετική μουσική συνήχηση (Κτίσματα, Πωγωνιανή, Παρακάλαμος κ.ά.).

Στη βλάχικη διάλεκτο σημαίνει «ζεστή κοιλάδα» Ούτως ή άλλως πρόκειται για έναν οικολογικό παράδεισο πολύ κοντά στην καθημερινότητά μας.
Εκεί στη γειτονιά της Πίνδου, στα Γρεβενά, η αμόλυντη φύση φαντάζει παντοδύναμη. Οι άνθρωποι, τα χωριά, τα μνημεία, τα τοξωτά γεφύρια μοιάζουν ξεχασμένα, υποταγμένα. Μόνο οι εποχές έχουν τη δύναμη να μεταλλάσσουν το ποικιλόμορφο τοπίο και να πιστοποιούν ότι ο χρόνος κυλά. Ετσι ο επισκέπτης, έρμαιο αυτής της μαγείας, απλώς αφήνεται να τον συνεπάρει το τοπίο. Ούτως ή άλλως πάντα θα νοσταλγεί και θα ελπίζει στην επιστροφή.
Η προσέγγιση του Παραδείσου δεν γίνεται ποτέ από ένα μόνο μονοπάτι. Ετσι και ο φυσικός παράδεισος της Βάλια Κάλντα έχει πολλές πύλες. Η περιοχή των Γρεβενών όμως είναι η πιο πρόσφορη είσοδος στα μυστήρια του πυρήνα του εθνικού δρυμού. Αφετηρία λοιπόν της εξερεύνησης το χωριό Σπήλαιο, 26 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά.

1. Οι μεταμφιέσεις και η σημασία τους.
Στη Β. Ελλάδα, την Ήπειρο, τη Θράκη και κατ' επέκταση και στον Πόντο και τη Μ. Ασία γίνονται την Πρωτοχρονιά, όπως και τα Χριστούγεννα και την ημέρα των Φώτων, αγερμοί ενηλίκων, οι οποίοι μεταμφιέζονται. Συνήθεις ονομασίες των μεταμφιεσμένων του δωδεκαημέρου είναι Ρογκάτσια και Ρουγκατσιάρια με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές, όπως Αργκουτσιάρια, Λιουγκατζιάρια, Λογκατσάρια, Λουκατσάρια. Ρογκατσάδες, Ρουγκατσιαραίοι, Ρουγκουτσιάρια κ.ά.

Αξιότιμες κυρίες, αξιότιμοι κύριοι, αγαπητές συμπατριώτισσες και αγαπητοί συμπατριώτες.
Είναι μεγάλη τιμή για τον Σύλλογο Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και βρίσκεστε σήμερα όλες και όλοι σας εδώ, για την επίσημη παρουσίαση του Λεξικού της Κουτσοβλαχικής του εκλεκτού συγγραφέα Κώστα Προκόβα.